Intervista e Zëvendës-ndihmësit të Sekretarit të Shtetit Palmer për Radion Evropa e Lirë (REL), Amra Zejneli, 14 qershor, 2019
REL: Zoti Palmer, ju faleminderit për kohën tuaj.
ZNS Palmer: Ju faleminderit për ftesën.
REL: Sapo erdhët në Kosovë nga Serbia ku patët takime me disa zyrtarë, me krerët e shtetit.
ZNS Palmer: Po, ashtu është.
REL: Tani jeni në Prishtinë. A patët sukses për ti bindur të dy palët për t’ju kthyer dialogut?
ZNS Palmer: Ne vazhdojmë ta mbështesim dialogun që udhëhiqet nga BE-ja. Mendojmë se është thelbësore për të ardhmen e të dyjave vendeve, Serbisë dhe Kosovës që të gjejnë mënyrë për ti normalizuar marrëdhëniet. Në mënyrë ideale, kjo do të thoshte njohje e ndërsjellë dhe hapje të rrugës drejt integrimit evropian për të dyja vendet, Kosovën dhe Serbinë. Kthimi në tavolinë është thelbësor për ta arritur këtë. Kjo nënkupton pezullim të taksës ose mënjanim të pengesave ndaj përparimit. Besoj që të dy palët janë të gatshme të riangazhohen, por është me rëndësi që të krijohen kushtet për ta mundësuar këtë. Pra, vazhdojmë ta mbështesim këtë proces. Nuk ka rrugë tjetër për Kosovën për të ecur përpara përpos dialogut me Serbinë dhe shpresojmë që kjo mund të ndodhë sa më parë.
REL: A është pikëpamja e SHBA-së se heqja e taksës është absolutisht kusht për vazhdimin e dialogut?
ZNS Palmer: Në këtë çështje, nuk shohim ndonjë rrugë tjetër për të ecur përpara. A është e drejtë apo jo, kjo është çështje tjetër, por taksa është pengesë për përparimin dhe nuk po i sjell Kosovës të mira në asnjë mënyrë. Siç e shohim ne, taksa në të vërtetë, rrënjësisht po dëmton interesat strategjikë të Kosovës për normalizim dhe të ardhmen evropiane. Pra, ne nxisim autoritetet në Prishtinë që të paktën të pezullojnë taksën, të mundësojnë rifillimin e procesit, të shohin nëse mund të arrihet përparim, nëse mund të ketë përparim dhe pastaj të bëjmë gjithçka mundemi për ta çuar procesin përpara drejt arritjes së një marrëveshjeje sa më parë që është e mundur.
REL: A shihni gatishmëri nga shoqëria kosovare për të pezulluar taksën?
ZNS Palmer: Mendoj se ky është vendim që duhet ta marrë vetë Kosova në bazë të të kuptuarit kolektiv të interesit më të mirë për Kosovën. E kuptojmë se taksa është shumë e popullarizuar dhe e kuptojmë pse, por do ti nxisnim njerëzit, prijësit politikë dhe votuesit në Kosovë që ta shqyrtojnë shumë mirë çështjen e taksës dhe të shohin se çka përnjëmend po përfiton Kosova nga kjo dhe çka po i kushton ajo Kosovës. Dhe nëse kjo shqyrtohet me mendje të qartë, mendoj se ata do të pajtoheshin me konkludimet tona se taksa rrënjësisht nuk po e ndihmon Kosovën për të ecur përpara në rrugëtimin e saj.
REL: Duket se ka një ngecje në procesin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, në dialogun mes tyre. Si e shihni të ardhmen? A mund të përdoret diplomacia “fluturuese” për ti kthyer të dy palët në tavolinë?
ZNS Palmer: Unë sapo isha në Beograd, e tani jam në Prishtinë.
REL: A është kjo pjesë e diplomacisë “fluturuese”?
ZNS Palmer: Ne zhvillojmë bisedime të vazhdueshme me të dy palët rreth këtij procesi dhe mënyrës si të ecet përpara. Por, përfundimisht, nuk na takon ne që ta negociojnë një marrëveshje. Prishtina nuk do të negociojë marrëveshje me SHBA-në, nuk do të negociojë një marrëveshje me Brukselin – duhet të negociojë me Beogradin. Pra, duhet të gjejë mënyrë për tu kthyer në tavolinën e dialogut, të negociatave dhe të arrijë një marrëveshje që i çon përpara interesat nacionale të Kosovës.
REL: A po kërkon Prishtina nga Shtetet e Bashkuara që ndoshta të përfshihen më shumë në këtë proces apo ndoshta në diplomacinë “fluturuese”?
ZNS Palmer: Momentalisht nuk ka fare proces në të cilën do të përfshihej SHBA-ja apo ta mbështeste në mënyrë të rëndësishme. Duhet të gjejmë një rrugë për të rinisur dialogun. SHBA-ja është e përkushtuar për ta mbështetur procesin; kemi qenë të përfshirë prej fillimit. Jemi të gatshëm të bëjmë më shumë për ta mbështetur procesin, por duhet të gjejmë mënyrë për ti rikthyer palët në tavolinë për të folur për çështjet thelbësore.
REL: SHBA-ja megjithatë nuk është aq e ashpër sa ishte në fillim kur u vendos taksa. I patët anuluar disa vizita në Kosovë; Haradinaj nuk mori pjesë në Lutjet e Mëngjesit në Uashington për shkak të vizës. A ka ndryshuar diçka në ndërkohë?
ZNS Palmer: Mendoj se njerëzit i analizojnë më shumë se duhet edhe zhvillimet më të vogla, por në thelb, SHBA-ja e mbështet Kosovën. Kosova është partnere jona dhe ne jemi partner strategjik i Kosovës. E megjithatë, ka kufizime se çka mund të bëjë SHBA-ja për ta ndihmuar Kosovën nëse ajo nuk e ndihmon veten. Pra, sa i përket dialogut me Serbinë, pasojat e natyrshme të prishjes së procesit të dialogut do të manifestohen vetvetiu pa pasur nevojë që SHBA-ja të jetë e ashpër apo e rreptë në ndonjë mënyrë të caktuar. Kosova nuk do të mund të ecë përpara dhe siç e thashë dje në fjalën time, nëse Kosova nuk ec përpara, ajo do të shkasë prapa. Pra, Kosova duhet ta ndihmojë vetveten, e duhet ta bëjë këtë duke bërë atë që duhet për ta rinisur këtë proces dhe për të ecur përpara.
REL: A mendoni se Beogradi po e shfrytëzon çështjen e taksës si arsyetim për ta bllokuar dialogun?
ZNS Palmer: Nuk e di nëse të flasësh për këtë është arsyetim apo jo, por është e dobishme. Diç që ne përpiqemi të bëjmë është që të kuptojmë realitetin politik në të dyja anët – qoftë e drejtë apo jo, qoftë e duhur apo jo, taksa është pengesë për progresin. Progresi është thelbësor për interesat e Kosovës. Tarifat po e ndalojnë këtë gjë. Edhe kur të pezullohet apo hiqet taksa, sërish mbetet një mal me çështje që duhet të negociohen ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës. Prandaj, taksa nuk e ndreq procesin; nuk i zgjidh të gjitha çështjet, por ua mundëson palëve që të rikthehen në tavolinë dhe të ri-angazhohen e të punojnë për të zgjidhur çështjet së bashku me mbështetjen e Bashkimit Evropian, me lehtësimin e Bashkimit Evropian dhe me angazhimin dhe mbështetjen e fuqishme të Shteteve të Bashkuara.
REL: Të kalojmë te marrëveshja finale. Në 20-vjetorin e nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, Shtëpia e Bardhë u dërgoi porosi të dyja palëve që të punojnë për të arritur një marrëveshje, e cila do të fokusohej në njohje të ndërsjellë. Duke pasur parasysh rrethanat, a besoni se diç e tillë është e mundur? Çfarë disponimi ka në Serbi? A është Serbia e gatshme të njohë pavarësinë e Kosovës?
ZNS Palmer: Mendoj se mund të ketë marrëveshje ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit. Nëse palët ulen në tavolinë, negociojnë me vullnet të mirë, atëherë mendoj se është krejtësisht e mundur që që të gjejnë mënyrën për një marrëveshje, që është në të mirë të të dyja shteteve. Nuk mund t’ju them se si do të jetë ajo marrëveshje, nuk mund t’ju them se cilat janë elementet e saj, por për Shtetet e Bashkuara, mënyra më e mirë është se do të dëshironim të shohim njohjen e ndërsjellë si bazë për një marrëveshje, një të tillë që i vë të dyja shtetet në rrugën evropiane. Për të arritur atje duhen negociata.
REL: Në letrat e tij për presidentët e Kosovës dhe Serbisë, presidenti Trump ka thënë se SHBA-ja është e gatshme të ndihmojë në arritjen e një marrëveshjeje që balancon interesat e të dyjave, Kosovës dhe Serbisë. A ka SHBA-ja vija të kuqe kur bëhet fjalë për marrëveshjen finale ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?
ZNS Palmer: SHBA-ja nuk është e gatshme që thjeshtë vetëm të vulosë çfarëdo marrëveshje ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës. Ajo se çfarë kemi thënë është se duam të shohim një marrëveshje që është e qëndrueshme, që vjen nga vetë palët, që është e drejtë, që është e duhur, që është e zbatueshme, një marrëveshje e cila mund të shpjegohet dhe të përqafohet nga publiku në të dyja shtetet. Nëse do të kishim shqetësime lidhur me çështje specifike të ndonjë marrëveshjeje, ne do ti identifikonim ato shqetësime dhe do të punonim me palët për ti trajtuar dhe zgjidhur çfarëdo brenge që SHBA-ja do të mund ta kishte. Por, siç thashë, ne do të donim ta kishim këtë problem sepse kjo do të thoshte që palët kanë rinisur bisedimet dhe kanë gjetur diç të përbashkët. Pra, këtë do të dëshironim ta shihnim.
REL: Nëse marrëveshja finale ka të bëjë me kufirin, ndarje, korrigjim, caktim i kufirit apo sido që të quhet, a do të mbështesë SHBA-ja një marrëveshje të tillë?
ZNS Palmer: Përcaktimi i kufijve është e drejtë sovrane. Kjo është diçka që Kosova e kontrollon dhe e vendosë vetë. Nëse Kosova vendosë që si çështje të të drejtës sovrane dëshiron ta diskutojë rregullimin e kufirit me Serbinë, atëherë kjo është zgjidhje e Kosovës. Ne e mbështesim një proces të negociuar ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës që punon drejt normalizimit të plotë të marrëdhënieve. Kjo nënkupton se çfarëdo marrëveshje duhet të jetë shumëdimensionale. Ajo do të ketë pjesën politike; do të ketë pjesën e sigurisë; nuk ka dyshim që do të ketë pjesën kulturore, të ekonomisë, të tregtisë. Kjo nuk është çështje e një ujdie të thjeshtë binare. Se a do të përfshijë kjo gjithashtu diskutime për shënimin e kufirit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, kjo gjë iu takon palëve të pajtohen. Sa i përket SHBA-së, ajo dëshiron një proces që mbështetet dhe është i mbështetshëm nga të dyja palët në bisedime.
REL: Paralelisht me procesin e Brukselit, po zhvillohet edhe nisma e kancelares gjermane Angela Merkel dhe presidentit francez Emmaneul Macron, të cilët po ashtu po përpiqen të arrijnë deri te një zgjidhje. Si e sheh SHBA-ja këtë nismë? Presidenti Thaçi tha se ai ishte i befasuar me faktin që SHBA-ja nuk ishte në dijeni të Samitit të Berlinit dhe se shpresonte që Parisi të sillte diçka më shumë. Pra, si e sheh SHBA-ja këtë nismë dhe a sa keni njohuri nëse takimi në Paris do të mbahet dhe a do të jeni të përfshirë në të?
ZNS Palmer: Ne mbështesim çdo përpjekje të partnerëve evropianë që ka si synim të shtyjë këtë proces përpara. Ne i kuptojmë takimet në Berlin e Paris se nisma të dizajnuara për ta mbështetur dialogun gjithëpërfshirës për normalizimin e raporteve ndërmjet Kosovës e Serbisë, të lehtësuar nga Bashkimi Evropian dhe se janë duke kërkuar që të krijojnë kushte për rifillimin e procesit. Nëse ky është një mekanizëm që mund tu ndihmojë palëve që të vijnë deri te marrëveshja dhe deri te “PO”, te diçka që ka besimin dhe mbështetjen e plotë të SHBA-së, atëherë ne do të punojmë me mund dhe ngushtë me partnerët, jo vetëm me BE-në si një institucion, por edhe me shtetet anëtare individuale, përfshirë edhe Gjermaninë e Francën dhe shpresojmë se ky është proces i cili mundëson kontribut të vërtetë dhe ne do të mbështesim si të tillë.
REL: A mund ta zëvendësojë kjo nismë dialogun në Bruksel?
ZNS Palmer: Nuk mendoj se ky është qëllimi i këtij procesi, nuk besoj që Berlini dhe Parisi janë duke kërkuar diç të tillë, por mendoj se po e bëjnë këtë në mbështetje të procesit të Brukselit.
REL: Ju faleminderit për kohën tuaj.
