Intervista e ambasadorit Kosnett për portalin KosSev, 28 dhjetor 2018
KOSSEV: Bekim Çollaku, këshilltar i presidentit të Kosovës, Hashim Thaçit, ka thënë se SHBA-ja dhe BE-ja kanë shprehur pakënaqësinë e tyre për taksën prej 100 % dhe kanë paralajmëruar një propozim për gatishmërinë për ta pezulluar përkohësisht këtë masë për hir të vazhdimit të dialogut. Kjo është hera e parë që kemi parë një ndryshim nga pala kosovare lidhur me taksën doganore. Cila është pikëpamja juaj për këtë?
AMB: Do të thosha se qeveria ime mendon se do të ishte hap pozitiv nëse Qeveria e Kosovës do të pezullonte taksat tani si mënyrë për të krijuar momentum për ta çuar procesin e dialogut përpara. Sinqerisht, mendoj se të dy qeveritë, në Prishtinë dhe në Beograd, në të kaluarën kanë ndërmarrë disa hapa për të treguar se sa të fortë janë, për të treguar se kanë gjëra që mund ti përdorin kundër tjetrit, por unë jam më shumë i interesuar për të parë çfarë hapash mund të ndërmarrin të dy palët për të treguar se janë të përkushtuar në procesin e dialogut dhe për të ecur përpara.
KOSSEV: A mund ti shtroj disa pyetje shtesë për taksën doganore. Nëse e mënjanoni kontekstin politik nga kjo çështje, nëse paramendoni që nuk është Serbia apo Kosova në pyetje, a ka kuptim kjo çështje nga këndvështrimi ekonomik? Nëse e mënjanoni kontekstin politik, a është diçka që jeni mësuar ta shihni në vendet e tjera? Apo ta shtrojmë ndryshe këtë: kur dëgjoni që dikush ka vënë 100% taksë, a nënkuptohet menjëherë se është çështje politike, apo a mund të vështrohet vetëm nga këndvështrimi politik?
AMB: Mendoj se taksa qartazi ka ndikime ekonomike, politike dhe diplomatike.
KOSSEV: Prej këtu… Jeni për herë të parë në veri të Kosovës?
AMB: Po, ashtu është. Kam shërbyer në Zyrën amerikane në Prishtinë para 15 viteve, për një kohë të shkurtë – nja gjashtë muaj – dhe atëherë nuk pata pasur rastin të vija në veri.
KOSSEV: Dhe gjatë kësaj periudhe të shkurtë këtu keni parë një realitet tjetër, të paktën përkitazi me të ashtuquajturën ‘luftën e flamujve’ ndërmjet jugut e veriut. A është kjo diçka e pazakonshme për ju apo e vërejtët nga vetura? Që patë, p.sh. Flamuj amerikan në jug, e pastaj shihni flamuj serb e rus këtu?
AMB: Mendoj se duhet të kaloj më shumë kohë në veri para se të filloj të nxjerr përfundime të tilla. Kjo është vizita ime e parë, por sigurisht që s’do të jetë e fundit. Nuk po e bëj këtë vetëm sa për të thënë: isha në veri, e kreva këtë. Shpresoj të ndërtoj marrëdhënie të njëmendta miqësore këtu. Bashkëshortja ime dhe unë mezi s’po presim të udhëtojmë në çdo cep të Kosovës, jo vetëm për ti shijuar vendet kulturore, por për tu njohur siç duhet me njerëzit, për ti dëgjuar ata, sepse mendoj se si i huaj, si diplomat i huaj, është me rëndësi që të dëgjoj sa më shumë zëra dhe ti kuptojmë pikëpamjet e njerëzve për të kaluarën, të tashmen dhe shpresat e tyre për të ardhmen.
KOSSEV: A mund t’ju pyes rreth agjendës së vizitës suaj në Mitrovicë? A keni folur me njerëz, me përfaqësues? Kë e keni takuar? A është në rregull të pyes për këtë?
AMB: Natyrisht. E patëm një program mjaft të shkurtë, sepse ta them prapë: nuk jam vizitor nga Uashingtoni. Shpresoj që do të vi këtu shumë herë. U takuam me disa përfaqësues të organizatave joqeveritare për ti dëgjuar pikëpamjet e tyre si banorë të veriut të Kosovës, njerëz që janë thellësisht të angazhuar në përpjekjet për ta përmirësuar gjendjen e njerëzve këtu; për ti dëgjuar pikëpamjet e tyre për politikën, përditshmërinë e njerëzve, si dhe si mund të ecë Kosova përpara si vend i larmishëm shumetnik, shumë-kulturor, shumë-fetar. Pastaj e vizituam Gjykatën Themelore ku u takuam me disa gjyqtarë. Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës ka pasur mundësi ta ndihmojë gjykatën dhe institucionet e tjera për të ecur përpara. Ju jeni ndalesa e fundit për sot.
KOSSEV: Ju faleminderit. A jeni takuar deri tani, para ardhjes suaj, me përfaqësuesit politikë serbë në institucionet e Kosovës?
AMB: Në Prishtinë jam takuar me disa përfaqësues të organizatave joqeveritare dhe me disa që janë në Kuvend.
KOSSEV: Me Listën Serbe, përfaqësuesit politikë?
AMB: Ende jo, pres me kënaqësi të takohem.
KOSSEV: Zotëri ambasador, keni ardhur në mesin e një vale të tensionit të fundit. Më lejoni t’jua përkujtoj disa prej tyre. Kosova ka ndërmarrë disa përpjekje të vendosura gjatë nëntorit dhe dhjetorit që janë pra nga qeveria serbe, ashtu si i ka interpretuar Beogradi, si lëvizje shumë agresive. Çështja e dytë që ka zgjatur një kohë mjaft të gjatë është ideja e dy presidentëve që është interpretuar ashtu siç e thotë Z. Thaçi si ‘korrigjim i kufirit’, kurse z. Vuçiq e paraqet si shënim i kufirit. Por, kjo retorikë nga të dy anët është parë një pjesë e madhe e publikut, në Kosovë e në Serbi, si dhe nga një përqindje e rëndësishme e bashkësisë ndërkombëtare, si veprim i ndarjes duke alarmuar në përvojën shumë të hidhur që e kemi pasur gjatë viteve ‘90. Pra, këtë pjesë, një pjesë domethënëse e publikut nuk e mbështet idenë e dy presidentëve. Pastaj, e kishim edhe çështjen e tretë që ka të bëjë me marrëdhëniet ndërmjet dy qeverive në Prishtinë dhe Beograd, si dhe çështjen se prej fillimit të dialogut në Bruksel, ky dialog ndërmjet dy delegacioneve asnjëherë nuk ka qenë në pikë më të ultë se tash që po flasim. Të gjithë këto, si dhe një varg incidentesh në terren. Në anën tjetër, nga qëndrimi amerikan kemi parë një shtytje të fortë për dialog dhe optimizëm. E kohëve të fundit i kemi parë disa deklarata tuajat, përfshirë edhe deklaratat e disa zyrtarëve të tjerë të Departamentit të Shtetit, siç është ajo e Z. Bolton. Pyetja ime është, ku e gjeni këtë lloj të optimizmit? Kur e kemi gjendjen e tillë në terren dhe në anën tjetër kemi optimizmin e shprehur nga qëndrimi amerikan për rifillimin e dialogut? Pra, cilët janë indikatorët që ju tregojnë se dialogu mund të vazhdojë së shpejti? Pyetja ime e dytë: sa i përket arritjes së kësaj marrëveshjeje finale ligjërisht të detyrueshme, a do të jetë ajo marrëveshje sinonim për paqe të përhershme në rajon?
AMB: Këto janë shumë pyetje.
KOSSEV: Kërkoj falje, janë dy pyetje.
AMB: Aty janë nja nëntë pyetje. Por, t’ju shkojmë me radhë. Ti ndajmë në copëza. E para, qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, administrata e Trumpit, është e përkushtuar thellë për ti ndihmuar miqtë tanë në Kosovë dhe në Serbi për të gjetur marrëveshje të përhershme, të qëndrueshme, të leverdishme për të dy palët, nga e cila do të përfitojnë të dy vendet dhe që do ti forcojë lidhjet e të dy vendeve me perëndimin dhe me Shtetet e Bashkuara. Kjo është një arsye për optimizëm. Nuk i kam parë Shtetet e Bashkuara duke demonstruar një përkushtim të tillë, këtë nivel të energjisë dhe prestigjit ndaj kësaj çështjeje më parë. Më duhet të them se administrata e Trumpit i vështron atë që ne i quajmë konflikte të ngrira nëpër botë dhe thotë: duhet ti shkundim pak gjërat. Duhet të arrijmë përparim tani. Prandaj mendoj se përkushtimi i Presidentit Trump është pritur shumë mirë në Kosovë dhe në Serbi. Megjithatë, do të shtoja se nuk do të shohim përparim pa përfshirje aktive të Bashkimit Evropian dhe partnerëve të tjerë evropianë. Është e vërtetë se njerëzit në Kosovë kanë lidhje të thellë me Shtetet e Bashkuara. Shtetet e Bashkuara kanë lidhje të posaçme me Kosovën. Të gjithë e dimë historinë tonë. Por, Kosova është vend evropian. Është në Evropë. Fqinjët e saj nuk po shkojnë askund. Kosova duhet ti ndërtojë këto marrëdhënie me Serbinë dhe me shtetet tjera fqinje. Prandaj, kur më pyetni çfarë arsye shoh për optimizëm, mendoj se ka mbështetje të fortë në bashkësinë ndërkombëtare për të arritur përparim tani. Mendoj se 2019-a duhet të jetë viti i arritjes së marrëveshjes gjithëpërfshirëse. Nëse marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës nuk përmirësohen, ato vetëm se do të keqësohen. Mbajtja e status quo-së vërtetë nuk është opsion. Mendoj se unë e kam të qartë se është shtuar numri i zërave që po marrin pjesë në këtë proces nga pala kosovare. Me krijimin e delegacionit shtetëror, kemi parë përfaqësim shumë më të gjerë në këtë proces, duke përfshirë edhe disa elemente të opozitës politike. E qeveria ime fuqimisht besoj se ky është çast i unitetit shtetëror. Ky është çast kur të gjitha partitë politike duhet të marrin pjesë në këtë proces. Që duhet të dëgjohen zërat e të gjitha komuniteteve, përfshirë edhe zërat e qytetarëve serbë të Kosovës. Nuk është koha për të qëndruar anash dhe për të kritikuar. Është koha për tu përfshirë.. Tani, ky është proces i ngadalshëm dhe i ndërlikuar, por përderisa negociatat me Beogradin ia rifillojnë, mendoj se është me rëndësi që të gijthë ta kuptojnë – njerëzit në Kosovë dhe ata në Serbi – se negociatorët po flasin me një zë për një vend të unifikuar. Po ashtu, besoj se 2019-a është viti kur do të shohim arritjen e marrëveshjes gjithëpërfshirëse. Tani, sa i përket pyetjes suaj për kufijtë, rregullimin e kufirit, shkëmbimin e territorit dhe tërë këtë, në vijueshmëri, politika e Shteteve të Bashkuara të Amerikës ka qenë që nuk kemi rezultat të parapëlqyer. Nuk po përpiqemi që ta shkruajmë skenarin se si duhet të duket marrëveshja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. E përsërisim këtë sepse jo domosdoshmërish të gjithë e pranojnë këtë sqarim kur e themi, por kjo është e vërtetë. Nëse qeveritë, nëse populli i të dy vendeve, mund të arrijnë marrëveshje për çështjet ekonomike, politike, të sigurisë, të arsimit, kulturore, ligjore që i kanë ndarë, kjo është e hatashme, dhe ne do ta shqyrtojmë si duket ajo marrëveshje sepse është në interesin e Shteteve të Bashkuara për të parë paqe, përparim dhe drejtësi në Kosovë, në Serbi dhe në të gjitha vendet e rajonit.
KOSSEV: Pikëpamja juaj do të ndahej nga shumë anë. Ta kthejmë këtë në politikë reale. Sa është reale kjo duke e ditur se ka ndarje të madhe nga aktorët politikë në Kosovë? Roli i serbëve të Kosovës analizohet thellësisht nga pothuajse të dy qendrat politike. E treta, ka pakënaqësi të madhe në rajon, në Beograd, në Prishtinë, në mesin e komunitetit të serbëve të Kosovës kundër asaj që me të madhe shihet se të dy presidentët po flasin për një lloj ndarje në baza etnike. Dhe e fundit, ka perceptim të madh në publikun vendor dhe rajonal se të dy presidentët nuk kanë mbështetje të madhe. Ose ta themi më thjeshtë. Deri tani janë dy pikëpamje që shihen si: Një është qëndrimi gjerman që siç e thatë edhe ju, 2019-a mund të jetë viti i marrëveshjes, por dialogu mund të fillojë sërish apo që janë të gatshëm t’ia rifillojnë dialogut prej shtatorit. Jo pse duan, por për shkak të analizës së situatës në terren. Kemi zgjedhje në BE dhe ata janë pak a shumë të pakënaqur me ekipin në Bruksel, veçanërisht me z-njën Mogherini, ose qëndrimi amerikan për të nxitur arritjen e marrëveshjes sa më shpejt që është e mundur, d.m.th në fillim të vitit.
AMB: Mendoj se nuk ka shumë dallim ndërmjet qasjes evropiane dhe asaj amerikane. Ne duam që procesi të ecë përpara sa më shpejt që është e mundur, por e kuptojmë se ai merr kohë. Siç e thashë më herët, nëse pala kosovare dëshiron të marrë qëndrim në negociata, i cili pasqyron zëra të shumtë, mendime të shumta politike, që do të marrë parasysh plotësisht nevojat dhe shqetësimet e pakicave, kjo do të kërkojë kohë. Por, tash është koha për t’ia filluar. Në fakt, koha për t’ia filluar është dje. Dhe tashmë ka filluar. Mendoj se fakti se tani ka delegacion shtetëror është ndryshim i madh nga ku ishim para një kohe të shkurtë. Jam takuar me presidentin Thaçi, me kryeministrin Haradinaj, kryetarin e Kuvendit Veseli, përfaqësues të partive tjera dhe do të vazhdoj ta bëjë këtë gjë. Të gjithë duket se e kuptojnë që duhet të ketë mbështetje të gjerë që procesi të ketë sukses. Gjithashtu, duhet të ketë komunikim të mirë me publikun, që publiku ta kuptojë procesin dhe që qeveria ti trajtojë shqetësimet dhe ankthet që mund të ngriten. Asnjëra nga këto nuk janë të lehta, Tatjana. Po të ishin të lehta, ky proces do të ishte përmbyllur me marrëveshje shumë më parë. Por Kosova tani është në dhjetëvjeçarin e dytë të pavarësisë dhe mendoj se e kemi parë që Kosova është e aftë për të vepruar si shtet i pavarur e sovran. Institucionet e saj po piqen; sistemi i saj politik është i gjallërishëm. E dini, është e sigurt që mediet janë të llojllojshme dhe të gjallërishme. Demokracia nganjëherë është sistem i çrregullt. Merr kohë. Por, me të vërtetë fakti se ka kaq shumë mospajtime dhe nganjëherë edhe mospajtime mjaft energjike për mënyrën si të ecet përpara flet për fuqinë e Kosovës. Besoj se qeveria e Kosovës si tërësi dhe qeveria e Serbisë janë serioze për këtë proces dhe duan të ecin përpara tani.
KOSSEV: Kërkoj falje, edhe njëherë, keni të drejtë. Ka një lloj delegacioni për negociata. Por, vetëm t’jua përkujtoj se Z. Thaçi mbajti fjalim në sallë gjysmë të zbrazët apo gjysmë të mbushur të Kuvendit, pra edhe aty pati probleme. Cila do të ishte befasi më e madhe për juve personalisht, që bisedimet rifillojnë në muajt e parë të 2019-ës apo që ato fillojnë në vjeshtë të 2019-ës. Personalisht për ju, cila do të ishte befasi më e madhe?
AMB: Jam optimist se procesi do të rifillojë më herët në 2019-ën e jo më vonë. Të shohim çka do të ndodhë. Sërish, ky është proces i vazhdueshëm i bashkërenditjes dhe diskutimeve e debatit ndërmjet partive politike të Kosovës, si dhe ka zëra nga shoqëria civile, zëra që publiku duhet ti dëgjojë, prandaj mendoj se kjo po vazhdon. Qeveria ime, si dhe qeveritë e tjera të huaja, janë të përkushtuara për të bërë gjithçka që munden për ta mbështetur këtë proces, por janë vetë qytetarët e Kosovës dhe prijësit e tyre që duhet ta marrin pronësinë për të, ashtu siç duhet qytetarët dhe qeveria e Serbisë për ta marrë pronësinë në anën e tyre.
KOSSEV: Do t’ua shtroj pyetjen më serioze sipas meje. Paramendoni nëse Z. Thaçi dhe Z. Vuçiq arrijnë marrëveshje në muajt e parë të 2019-ës. Ajo mirëpritet fuqimisht nga SHBA-ja, me siguri edhe nga BE-ja. Është marrëveshja e fundit detyruese me çfarëdo rezultati, siç thoni edhe ju, nëse dy presidentët pajtohen për të. Supozojmë nëse është ideja për ndonjë lloj të shënimit të kufirit apo shkëmbim të territorit, çka do qoftë, por është ndarje etnike, ka zëra të shumta që frikësohen se kjo gjë nuk do të sjellë paqe të përhershme, por do të provokojë thellimin e krizës në tërë rajonin. A do të ketë SHBA-ja plan B për ta arritur paqen e përhershme? A keni menduar, madje edhe përtej kornizave, që arrihet marrëveshja, por kriza vazhdon dhe ne, si sponsorët më të mëdhenj që çështja të mbyllet dhe që të dy palët të arrijnë marrëveshje, por ende mund ta parashikojmë krizën, vazhdimisht mendojmë se kriza do të marrë fund sapo të nënshkruajnë të dy presidentët.
AMB: Kjo është pyetje hipotetike, prandaj dëshiroj të theksoj se duam të shohim marrëveshje kreative gjithëpërfshirëse ndërmjet dy vendeve. Nuk thashë dy presidentët, sepse këto vende janë demokraci dhe duhen më shumë se dy burra, edhe pse kam respekt të madh për punën që e kanë bërë deri tash për të arritur një marrëveshje të qëndrueshme të leverdishme për të dy palët, e për këtë e kemi parë nga pala kosovare zgjerimin e pjesëmarrjes me themelimin e delegacionit shtetëror. Mendoj se nëse dy qeveritë dalin me një zgjidhje që është e pranueshme për njerëzit e të dy vendeve që sjell përmirësimin e qëllimeve tona për paqe, përparim dhe drejtësi për të dy vendet dhe për rajonin, Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të mirëpresin atë. Ne nuk po shkruajmë siç e themi “një çek të zbrazët”, që do të thotë se nuk themi se Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të përkrahin çfarëdo që pajtohen këto dy qeveri dhe kjo është pikë e rëndësishme. Sërish, jam optimist që pas gjithë kësaj pune të mundimshme, të dy qeveritë do të dalin me një marrëveshje të leverdishme për të dy palët, të cilët ne do të duam ta miratojmë, por nuk mund ta themi këtë në mënyrë hipotetike abstrakte pa e parë atë. Pyetët a ka plan B. Plani A është dialogu. Vërtetë nuk shohim asnjë alternative përveç dialogut. Mendojmë se ka pasur çaste në të kaluarën po aq të vështira, por ka pasur diskutime që kanë sjellë përparim të vërtetë. Mendoj në faktin se pas marrëveshjes në Bruksel, pati institucione të reja që u themeluan, lidhje të reja që u vendosën, të cilat mund të ndërtojnë mirëbesimin dhe kjo është pozitive. Ende mbetet punë për të bërë, por nuk do të arrijmë askund pa komunikim dhe dialog të shtuar në çdo nivel: qeveri me qeveri, njerëz me njerëz. E dini, do të dëshironim të shohim lidhje më të mira në nivel universitar, shkëmbim më të mirë kulturor. Mendojmë se sa më shumë që njerëzit në Kosovë dhe në Serbi flasin me njëri-tjetrin dhe e kuptojnë këndvështrimin e njëri-tjetrit aq më mirë. E kjo përfshin, edhe shqyrtimin e historisë sepse të gjithë i kanë interpretimet dhe këndvështrimet e tyre të historisë, e unë nuk jam plotësisht i paditur për historinë e këtij vendi dhe këtij rajoni. Ka pasur kohë të tmerrshme dhe mendoj se sa më shumë që njerëzit e përqafojnë nevojën për ta kuptuar këndvështrimin e të tjerëve, aq më të përgatitur janë për të shikuar drejt të ardhmes.
KOSSEV: Shumica e njerëzve do të pajtoheshin me këtë që po thoni, por pikërisht kësaj i frikësohen njerëzit. Që ata nuk janë aktorë aktivë në këtë dialog prej fillimit të tij në Bruksel, por që dialogu është udhëhequr mjaft shumë pas skenës nga të dy presidentët. Kjo është kuptuar nga një pjesë mjaft domethënëse e publikut dhe ekspertëve se dialogu deri tash ka qenë shumë jotransparent.
AMB: Të flasim ku jemi tani sepse presidenti Thaçi, kryeministri Haradinaj dhe të tjerët kanë thënë se procesi që do të udhëhiqet nga delegacioni shtetëror nuk mëton të jetë rival apo alternativë e punës që tashmë është bërë. Ai do të ndërtohet mbi punën që tashmë është bërë. Unë iu besoj atyre. I kam takuar këta njerëz. Mendoj se ka mirëkuptim të gjerë se për ta çuar përpara këtë proces është vitale të ketë transparencë në mes të njerëzve, në mes të partive politike. Presidenti Thaçi pajtohet me këtë. Vërtetë jam optimist që do të shohim pjesëmarrje më të madhe, më të gjerë. E theksoj se këto parti politike që po qëndrojnë anash sepse janë skeptikë për këtë, nuk mendoj se është në të mirën e tyre apo të njerëzve që i përfaqësojnë. Mendoj se kjo është mundësi për të gjithë për të hyrë në lojë.
KOSSEV: Pyetja e fundit për dialog. Ta kthejmë këtë sërish në politikën reale. A jeni të njoftuar për faktin se për dallim nga skena politike në Prishtinë, Kosovë, çështja e Kosovës nuk është diskutuar asnjëherë në Kuvendin e Serbisë. Dhe a jeni në dijeni për shumë zëra që thonë se Z. Haradinaj e ka përpiluar marrëveshjen finale vetëm si mbulesë të kundërshtimit të tij ndaj Z. Thaçi. Kjo ngutje e tij për ta arritur këtë lloj marrëveshjeje.
AMB: Nuk besoj që kryeministri po përpiqet ta pengojë procesin e dialogut. Besoj që…
KOSSEV: Më falni, jo të dialogut, por të mënyrës që Z. Thaçi kërkon ta përshpejtojë idenë e ndarjes.
AMB: Besoj që të gjithë udhëheqësit kosovarë duan të shohin marrëdhënie më të mira me Serbinë. Ata e dinë se kjo është në të mirën e Kosovës. Siç e kam diskutuar më herët, nuk do të shohim shtim të investimeve të huaja, zhvillimit ekonomik nëse nuk ka përmirësim të stabilitetit rajonal dhe ndjenjë të besimit se paqja në rajon është vendosur për afat të gjatë. Prandaj, është më se në interes të të dy vendeve për të gjetur, për të krijuar një marrëveshje të qëndrueshme, të leverdishme për të dy palët. Besoj se udhëheqësit politikë të Kosovës pajtohen për këtë. Ata mund të mos pajtohen për këtë apo atë politikë, s’ka dyshim për këtë. Diç e tillë është mjaft publike. Qartazi, Z. Thaçi dhe Z. Haradinaj i kanë shprehur publikisht dallimet e mendimeve se çfarë hapash duhet të merren tash. Dhe fakti është se në vend të… Është fakt se udhëheqësit politikë nuk po flasin vetëm për njëri-tjetrin, ata po flasin me njëri-tjetrin dhe mendoj se ky është hap i rëndësishëm përpara.
KOSSEV: Cila është porosia juaj për serbët e Kosovës? Ata ndjejnë se janë komuniteti më i rrezikuar, që janë shtrydhur në këtë mes politik, veçanërisht nëse ndjejnë se do të sakrifikohen nga të dy anët nëse arrihet kjo marrëveshja e fundit e detyrueshme në mënyrë të nxituar. Në mesin e serbëve të Kosovës është një perceptim i gjerë se shqiptarët e Kosovës do të dëshironin të shohin më pak serbë që mbesin në Kosovë. Gjithashtu, është një perceptim i gjerë se shpesh i janë nënshtruar qëllimeve politike të Beogradit dhe që ka tendenca nga Beogradi për ti viktimizuar gjatë tërë kohës serbët e Kosovës. Pra, në një marrëveshje të tillë ata do të ishin humbësit më të mëdhenj.
AMB: Mendoj se çdo marrëveshje gjithëpërfshirëse efektive ndërmjet dy vendeve duhet të marrë parasysh shqetësimet dhe sigurinë e serbëve të Kosovës. Sinqerisht mendoj se kjo është më se e qartë. Nuk mund ta injoroni këtë. Sigurisht që e kuptoj se pse disa serbë të Kosovës janë të shqetësuar që mund të arrihet një marrëveshje, e cila nuk i pasqyron plotësisht shqetësimet e tyre dhe nuk i trajton nevojat e tyre. E kuptoj këtë. Do të them se SHBA-ja fuqimisht beson se duhet të mbrohen të drejtat dhe siguria e serbëve të Kosovës dhe pakicave tjera. Kjo është shumë me rëndësi për ne. E dini, Tatjana, Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë shoqëri shumë-kulturore, shumetnike, shumë-fetare, si Kosova. Kjo na duket shumë e natyrshme dhe është diçka që amerikanët rriten duke e parë si gjë pozitive. Sot po iu thosha disa njerëzve se kur isha duke u rritur në vitet e ‘60-ta, të ‘70-ta, mund të dëgjoje disa njerëz në Amerikë duke folur për konceptin e “tolerancës”. Çka dua të them me këtë është se nëse disa prej këtyre “të tjerëve” jetonin në afërsi, ne thoshim: “është në rregull, ata kanë të drejtë të jetojnë atje”.
KOSSEV: Këtë nuk e kemi parë aq shumë këtu deri tash.
AMB: Më duhet të them se Amerika ka evoluar. Jemi komb i 300 milionë njerëzve. Ende kemi çështje të pazgjidhura shoqërore dhe ekonomike. Nuk dua të sugjeroj se i kemi të gjitha përgjigjet ose që jetojmë në shoqëri të përsosur. Por, çka kam parë nga të rinjtë në veçanti, nga gjenerata e fëmijëve të mi, ata nuk mendojnë vetëm për ti toleruar njerëzit e fesë tjetër, të ngjyrës tjetër, të etnisë tjetër, ata i gëzohen mundësisë për të jetuar afër, për të shkëmbyer kulturën, për të mësuar për fenë e tyre. Mendoj se nëse Amerika nuk do të ishte një shoqëri e tillë shumë-kulturore, shumetnike, shumë-fetare, do të ishte vend mjaft shterpë. Por, nuk i kam të gjitha përgjigjet. Amerika nuk i ka të gjitha përgjigjet. Mendoj se amerikanët janë përmirësuar duke shtruar pyetje, e kjo fillon me diskutim të sinqertë të historisë, këndvështrimet e ndryshme të historisë. Gjatë viteve të punës si diplomat, e e bëj këtë punë qe shumë vite, e kam se nganjëherë amerikanët apo të huajt shkojnë në një vend që përballet me çështje të vështira të historisë dhe thonë: “nuk duhet të flisni kaq shumë për të kaluarën. Duhet të përqendroheni në të ardhmen”. Nuk mendoj se kjo është realiste dhe nuk mendoj se është e mundshme. Mendoj se duhet ta kuptojmë të kaluarën tonë, duhet ti përqafojmë aspektet negative të historisë sonë dhe Shtetet e Bashkuara janë përmirësuar në përqafimin dhe studimin e aspekteve negative të historisë sonë. E jo vetëm të historisë së vjetër. Po përmirësohemi në kuptimin e skllavërisë, të trajtimit të amerikanëve indogjenë gjatë viteve, e kjo nuk është histori e vjetër për të cilën lexojmë në libra. Këto çështje kanë ndikim edhe sot. Pra, ta vëmë këtë në kontekst të Kosovës, është me rëndësi që njerëzit e Kosovës të përpiqen për ta kuptuar këndvështrimin e komunitetit tjetër për historinë për të zgjidhur disa prej problemeve dhe tensioneve ndërmjet tyre dhe për të ecur përpara. Kam respekt të madh për njerëzit, qofshin në qeveri, në shoqëri civile, në gazetari, arsim, të cilët përpiqen për të shtrirë dorën përtej për të folur me njerëzit e komuniteteve tjera. Dhe këtë aftësi për të folur sinqerisht me të tjerët nuk duhet ta shohim kurrë këtë si pabesi ndaj komunitetit tuaj.
KOSSEV: Po e përjashtoni dhunën në vitin 2019, nuk ka rëndësi kundër cilit komunitet apo e konsideroni shumë të pamundshme për të ndodhur? Shumë njerëz nga të dy komunitetet i frikësohen incidenteve të inskenuara.
AMB: Kurrë nuk mund ta përjashtosh mundësinë për dhunë kur ka tensione të mëdha politike, kur ka emocione të mëdha. Do të ishte naivitet për ta përjashtuar mundësinë për dhunë. Por, dëshiroj të them se qeveria ime, si dhe partnerët tanë në NATO, janë të përkushtuar ndaj sigurisë për të gjithë kosovarët dhe besoj se është me rëndësi që qeveria në Prishtinë të vazhdojë të theksojë përkushtimin e saj ndaj sigurisë të të gjithëve në vend. I kuptoj arsyet historike për shqetësimin e njerëzve, ndjenjën e tyre të brengës dhe pasigurinë e tyre. Nuk po them: “O, nuk keni pse të brengoseni, mos u shqetësoni”. Po them se qeveria ime, aleatët, partnerët tanë dhe qeveria në Prishtinë kanë përgjegjësi për të mundësuar sigurinë e pakicave. Përveç kësaj, dëshiroj të shtoj se mendoj se ata njerëz që kanë sugjeruar se serbët duhet ta shmangin policinë, ta shmangin forcën e sigurisë, po bëjnë gabim të madh. Çka kam parë në vendin tim, si dhe në shumë vende tjera, është se është me rëndësi për pjesëtarët e pakicave që kur i shohin njerëzit në uniformë, burra e gra në uniformë me armë, ata të ndjejnë se ata njerëz janë këtu për të shërbyer dhe ruajtur komunitetin tim, ata nuk janë vetëm pjesë e një force të jashtme. Pra, sa më shumë përfaqësim të pakicave në polici, në forcën e sigurisë, çfarëdo emri që të ketë, me të vërtetë mendoj se do të bëjnë që pakicat të ndjehen më të sigurtë. Dhe shpresoj që kjo pikëpamje do të marrë krah.
KOSSEV: A keni kohë për Gjykatën Speciale apo mjafton me kaq?
AMB: Mund të flasim për Gjykatën Speciale.
KOSSEV: Ma thoni qëndrimin tuaj. Pas kaq shumë kohe kemi parë ndryshimet e fundit. Nja dhjetë veta janë ftuar. Ende nuk e dimë në çfarë pozitash. Kjo është e arritur e madhe në krahasim me pengesën e madhe të paradokohshme. Nuk është në sipërfaqe të skenës politike. A mendoni se vërtetë do të jetë çështje serioze? A do të vazhdojë dhe a mund të ndikojë në tërë stabilitetin politik dhe të sigurisë së Kosovës, siç kërcënohet veçanërisht nga ish-udhëheqësit e UÇK-së?
AMB: Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë plotësisht të përkushtuara ndaj Gjykatës Speciale. Ne besojmë se puna e saj është e rëndësishme për drejtësinë ndaj njerëzve të Kosovës dhe besojmë se do të veprojë në mënyrë profesionale. Ne mendojmë se njerëzit që ftohen nga Gjykata Speciale, për t’iu ndihmuar në hetime, duhet të bashkëpunojnë. E dini, ka njerëz, ka figura politike në Kosovë që kanë qenë në Hagë, kanë paraqitur mbrojtjen e tyre, e kanë pastruar emrin e tyre dhe janë kthyer në Kosovë. Këtë duam ta shohim. Mendojmë se sistemi funksionon. Po ashtu, mendoj se njerëzit që sugjerojnë se nëse Gjykata vazhdon të punojë, kjo do të ndikojë në stabilitetin e vendit, mendoj se kjo është e papërgjegjshme dhe ne e hedhim poshtë plotësisht një gjë të tillë. E dimë se qeveria e Kosovës ka përgjegjësi për të mundësuar punën e Gjykatës Speciale. E mbani mend se para një viti ka pasur përpjekje në Kuvend për shfuqizimin e Gjykatës dhe në atë kohë, paraardhësi dhe miku im i mirë, ambasadori Greg Delawie pat thënë se shfuqizimi i Gjykatës do të ishte tradhti ndaj Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Pajtohem me këtë, por çka është më me rëndësi, mendoj se do të ishte tradhti ndaj popullit të Kosovës dhe populli i Kosovës – të gjithë në Kosovë – meritojnë drejtësi.
KOSSEV: Shkëlqesia juaj, ju faleminderit që folët për KosSev.
AMB: Ishte kënaqësi e njëmendtë.
