Intervista e ambasadorit Kosnett për emisionin “Jeta në Kosovë”, 6 dhjetor 2019
Jeta Xharra: Z. Kosnett, faleminderit që keni ardhur në “Jeta në Kosovë”. A ka vdekur ndarja (e Kosovës)?
Ambasadori Kosnett: Jeta, është kënaqësi që jam këtu dhe më lejoni t’ia filloj duke shpjeguar pozicionin amerikan përkitazi me korrigjimin e kufirit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë sepse mendoj që pozicioni ynë shpesh është keqkuptuar. Sipas administratës amerikane, qeveritë e Kosovës dhe Serbisë do të duhej të negociojnë pa kushte; ato duhet të jenë të lira për të folur për çka do që duan të flasin në tavolinën e negociatave. Kemi thënë se nëse Kosova dhe Serbia e negociojnë një marrëveshje gjithëpërfshirëse që përfshin ndonjë lloj të korrigjimit të kufirit – ne nuk do ta refuzonim atë aty për aty. Por, është me rëndësi për shikuesit tuaj ta dinë se qeveria amerikane asnjëherë nuk ka nxitur në mënyrë aktive një korrigjim të kufirit apo ndarje siç e kanë quajtur disa. Kemi thënë se çfarëdo marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë duhet të jetë e pranueshme jo vetëm për disa politikanë, por nga popujt e të dy vendeve. Unë e kam mjaft të qartë se oreksi për ndarje, siç e quajtët ju, në Kosovë nga cilado bashkësi, është shumë i vogël. Madje edhe në mesin e pakicave nuk shoh ndonjë përkrahje të madhe për të e sigurisht që te komuniteti shumicë pothuajse fare nuk ka mbështetje. Pra, në këtë aspekt, mendoj se në kushtet e tanishme, të flitet për ndarje përbën lajm të vjetër, është e kaluar.
Jeta Xharra: E di dhe është pyetje e ‘lajmeve të vjetra’, por pata dëshirë t’ju dëgjoj juve duke qenë i qartë për këtë sepse ka gjithë ato keqinterpretime apo interpretime të ndryshme. Të kalojmë te pyetja e ardhshme: pse i ka SHBA-ja dy të dërguar për këtë pjesë të botës? A mund t’ua shpjegoni këtë njerëzve?
Ambasadori Kosnett: Po, fakti që Shtëpia e Bardhë dhe Departamenti i Shtetit kanë përfaqësues të posaçëm për këtë rajon është shenjë e përkushtimit të fuqishëm të kësaj administrate, dëshirën e madhe për të nxitur paqe, drejtësi dhe prosperitet për Kosovën dhe fqinjët e saj. E vërteta është se nuk është aq e pazakonshme që Shtëpia e Bardhë dhe Departamenti i Shtetit të kenë njerëz që punojnë për të njëjtën çështje. Matt Palmer është Përfaqësuesi i Posaçëm për Ballkanin Perëndimor i Departamentit të Shtetit; ai ka një mandat më të gjerë. Ambasadori Rick Grenell, ambasador në Gjermani, është emëruar Përfaqësues i Posaçëm presidencial për negociatat Kosovë-Serbi – detyrë shumë specifike. Ata dy punojnë shumë ngushtë së bashku, siç punojnë së bashku me ekipet e ambasadës amerikane këtu dhe në Beograd.
Jeta Xharra: E kam një pyetje shumë të thjeshtë: a mund të përkufizoni, përmblidhni, cili është interesi nacional i politikës së jashtme të SHBA-së ndaj Kosovës? Si do ta përkufizonit?
Ambasadori Kosnett: I kemi tri qëllime strategjike për Kosovën. Këto janë qëllime amerikane, por mendoj se janë të përbashkëta me popullin e Kosovës. Paqe – drejtësi – prosperitet. Më lejoni t’ua shpjegoj çka mendoj me këtë: kur flasim për paqe, ne flasim për marrëdhënie me të mira ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, por edhe ndërmjet Kosovës dhe të gjithë fqinjëve të tjerë. Po ashtu, Jeta, këtu flasim edhe për marrëdhënie më të mira ndërmjet komuniteteve këtu në Kosovë. Kjo është paqja. Drejtësia, natyrshëm, një pjesë e madhe e saj është kundër-korrupsioni, e cila ishte në qendër të zgjedhjeve të tetorit. Ne kemi një definicion më të gjerë të drejtësisë që nënkupton që Kosova do të duhej të bëhet shtet ku të gjithë qytetarët ndjejnë që kanë hisen e tyre në të ardhmen e vendit. secili është i barabartë përpara ligjit dhe e respekton atë pavarësisht përkatësisë së komunitetit të tyre, gjinisë, orientimit seksual – ky duhet të jetë një vend ku secili është i barabartë dhe ku sistemi i drejtësisë punon për të gjithë.
Në fund, prosperiteti. Ky është misioni im i dytë në Kosovë. Kam qenë këtu në vitin 2003 dhe kur kam ardhur prapë, pashë gjëra që kanë ndryshuar, janë më mirë, por po ashtu ka edhe gjëra që nuk kanë ndryshuar aq shumë. Një gjë që më ka lënë shumë përshtypje mua ka qenë gjenerata e re e ndërmarrësve të rinj, që janë me arsimim të lartë, plot energji, flasin shumë gjuhë, që mund të jenë të suksesshëm kudo në botë. Por, ata po përpiqen të ndërtojnë një ekonomi të ndërmarrësisë këtu në Kosovë. Pra, kur flasim për prosperitet, flasim për zhvillim ekonomik që mbështetet në shpërthimin e aftësisë së njerëzve në Kosovë, si dhe në tërheqjen e investitorëve të huaj. Ne besojmë që të dy këto dimensione janë shumë të rëndësishme.
Jeta Xharra: E përmendët drejtësinë. I kam parë deklaratat tuaja kundër korrupsionit, por dëshiroj të di se në fakt sa të prerë do të jeni në këtë, a keni vija të kuqe? Po e bëj një pyetje më specifike: njëra nga marrëveshjet më kundërthënëse tani për tani është transaksioni financiar i rreth 30 milionë eurove te Bechtel-Enka në emër të një borxhi që kinse Kosova ia ka pasur kësaj kompanie – e di se kjo kontratë nuk është nënshkruar gjatë mandatit tuaj, por dëshiroj ta dëgjoj mendimin tuaj. Çka nëse gjatë hetimeve penale, që janë hapur nga prokuroria jonë, zbulohet se qeveritë e kaluara kanë pasur marrëveshje të fshehtë me kontraktuesin për të kanalizuar fonde të buxhetit të Kosovës te individët e caktuar. Pyetja ime është nëse ju do të qëndroni të heshtur apo do të merrni telefonin dhe të thoni mos shkoni aq larg?
Ambasadori Kosnett: Me siguri kjo nuk do të jetë hera e parë gjatë kësaj interviste që do të them: Jeta, kjo është pyetje hipotetike dhe e kam të vështirë t’ju përgjigjem pyetjeve hipotetike. Por më lejo që të them këtë: mendoj që ambasada amerikane, qeveria amerikane, kanë qenë shumë të sinqerta dhe të hapura gjatë vitit të kaluar në denoncim të korrupsionit kur e shohim atë. Nganjëherë kjo nënkupton që të flasim me emra, nganjëherë që të flasim për probleme të korrupsionit në institucione apo gjatë procedurave. Mund t’ju garantoj që kur postojmë në Twitter apo media sociale, kur e shprehim pozicionin tonë për një çështje të drejtësisë, ju mund të supozoni që paraprakisht ka pasur diskutim privat rreth asaj çështjeje. Unë përpiqem që të zgjidh çështjet privatisht me njerëz në qeveri dhe aktorë të tjerë sa më shumë që është e mundur para se të fillojmë të flasim publikisht për to.
Jeta Xharra: Por në shumë mënyra, është puna juaj si ambasador që të garantoni për biznese amerikane. Në këtë rast një biznes amerikan – ndërmarrje amerikano-turke – është duke u hetuar dhe dua ta di, nganjëherë postimet e juaja janë shumë ndihmuese por ka edhe raste si ky kur ndoshta do t’ju duhet të mos bëni asgjë. Pyetja ime është a do të rrini anash në këtë rast?
Ambasadori Kosnett: Sërish, pyetje hipotetike. Por, unë do të them këtë: është detyrë e çdo ambasadori që të inkurajojë mundësitë për tregti dhe investime për ndërmarrjet e vendit të tij/saj. Pra, një pjesë e madhe e punës time këtu është që t’i përkrah investimet amerikane, të punoj me ndërmarrjet amerikane për të identifikuar mundësitë në Kosovë për të mirën e dy vendeve. Mendoj që njerëzit në Kosovë dëshirojnë të shohin më shumë investime të huaja. Pra, investimet e huaja, aktivitetet afariste amerikane në Kosovë janë diçka pozitive.
Jeta Xharra: Ky është investimi ynë. Kontraktuesi paguhet nga paratë tona si tatimpagues. Dhe nëse ky kontraktues thotë që këta me kanë borxh për makinat e mija që nuk po punojnë, a është detyra juaj që ti kërkoni dhe merrni paratë nga tatimpaguesit?
Ambasadori Kosnett: Së pari, të përkufizojmë çka nënkupton investimi. Investim do të thotë edhe ekspertizë – aftësim. Projektet infrastrukturore mendohet që të ndihmojnë vendin për të nxitur zhvillimin ekonomik; ky është përkufizimi në terma të gjerë. Sa i përket rastit të Bechtel-Enka, do të kthehem prapa tek pika ime, nuk do të adresoj diçka hipotetike lidhur me përfundimin e mundshëm të rasteve gjyqësore.
Jeta Xharra: …ju nuk do ta adresoni këtë çështje, por ne po përfundojmë me autostradat më të shtrenjta të ndërtuara në këtë vend. Nuk po e them unë këtë, po e thonë ekspertët. Një artikull i revistës “Foreign Policy” thotë se ne i kemi autostradat më të shtrenjta të ndërtuara nga këta ‘ekspertë’.
Ambasadori Kosnett: Janë të shtrenjta, por ka arsye për këtë. Ndërtimi i autostradës për Shkup ishte ndërmarrje e jashtëzakonshme inxhinierike. Jam i sigurt që tashmë keni kaluar nëpër të – është shumë mbresëlënëse. Pra, ka arsye pse kushton më shumë për të ndërtuar autostradë nëpër male se sa p.sh. në shkretëtirë.
Jeta Xharra: Rishtazi kuptuam se e njëjta ndërmarrje po e ndërton rrugën në Serbi, por shumë më lirë. Çka do t’ju thoshit kosovarëve kur e shohin sa kushton në Serbi dhe sa këtu?
Ambasadori Kosnett: Së pari, do të thosha që çdo projekt dallon nga tjetri. Pra, nuk mund të bëj supozime të tilla pa i ditur hollësitë. E dyta, mendoj se duhet të flisni me Bechtelin dhe me ministritë këtu. Flisni me ministritë dhe zbuloni çka ka ndodhur.
Jeta Xharra: Pikërisht pse ne kemi folur ata janë nën hetime për këtë borxh. Po kalojmë në temën tjetër, qeveria e ardhshme. Më intereson të di për marrëdhëniet me qeverinë në ardhje. Supozohet që qeveria do të formohet së shpejti, por dëshiroj t’ju pyes a pritni mospajtime me qeverinë Kurti dhe jam e interesuar të di që në rast të mospajtimeve sepse si njerëz mund të presim që të ketë mospajtime në të ardhmen, atëherë si do të veproni në rast të mospajtimeve?
Ambasadori Kosnett: Mospajtime me qeverinë e ardhshme?
Jeta Xharra: Po.
Ambasadori Kosnett: Mendoj se është e natyrshme që të priten mospajtime mes qeverive – mendoj se këtë po përpiqeni ta thoni. Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë marrëdhënie shumë të ngushta me Kosovën. Presim që të vazhdohet edhe për shumë kohë në të ardhmen. Natyrisht, që kjo nuk do të thotë që nuk do të ketë mosmarrëveshje të politikave ndërmjet dy qeverive, kjo është e natyrshme. Në rast të tillë do të bëjmë atë që bëjmë me të gjithë miqtë tanë. Do të bisedojmë për këto dallime, do të përpiqemi ti ngushtojmë hendeqet, do të përpiqemi ta bëjmë të qartë pse mendojmë që është e nevojshme apo e dëshirueshme që Kosova ti bëjë gjërat e caktuara dhe pres që qeveria e Kosovës ti ketë kundër-argumentet e saj dhe shumicën e kohës do të pajtohemi. E them këtë sepse mendoj që qëllimet kryesore që ShBA-ja i ka për Kosovën janë të njëjtat që i kanë edhe qytetarët e Kosovës. Mendoj se zgjedhjet e 6 tetorit ishin shumë emocionuese; është çast shumë emocionues për Kosovën. Zgjedhjet treguan se njerëzit duan ndryshim, duan të ardhme ekonomike për vendin e tyre dhe nuk janë të kënaqur me përparimin e arritur në këtë drejtim. Ata shqetësohen për shkak të korrupsionit; duan të ndërtojnë të ardhme. Natyrisht, edhe ne e duam të njëjtën gjë.
Jeta Xharra: Pajtohem që në përgjithësi i duam të njëjtat gjëra, por ka të bëjë me prioritetet dhe meqenëse e hapët këtë temë, ju e përmendët paqen si prioritet të parë për SHBA-në. Për ne në fakt është drejtësia. Për shumicën e njerëzve që na shohin sonte, drejtësia është prioritet sepse kanë kaluar 20 vite prej përfundimit të luftës. Pra, çka do t’ju thoshit atyre njerëzve që mendojnë se para dialogut, duan përmirësim të shëndetësisë, të sundimit të ligjit, të arsimit dhe që mendojnë se këto janë çështjet të cilat duhet ti ketë si prioritet të para qeveria Kurti e jo që ti kënaqë ndërkombëtarët me ujdi për paqe?
Ambasadori Kosnett: Së pari, nuk mendoj që këto tri qëllime: paqe – drejtësi – prosperitet janë të prioritizuara si një, dy, tre. Mendojmë se qeveria duhet të punojë në të tri frontet. Ekziston një anekdotë e famshme se si kur Bill Clinton u bë president i Shteteve të Bashkuara, stafi i tij tha që në katër vitet e para në detyrë do t’i ndreqim problemet e brendshme të Amerikës, e pastaj në mandatin e dytë do të merremi me botën. Nuk funksionon ashtu. E kuptojmë plotësisht që për shumicën e njerëzve, zgjedhjet kryesisht ishin për mundësi ekonomike dhe për drejtësi. E respektojmë këtë dhe ato janë tepër të rëndësishme për Kosovën. Por, nuk mendojmë që mund ti shtyni për më vonë marrëdhëniet ndërkombëtare. Prandaj, unë besoj – dhe jam i sigurt se do të flasim prapë për këtë – se përmirësimi i marrëdhënieve me fqinjët do të krijojë mundësi ekonomike për popullin e Kosovës.
Jeta Xharra: Hipotetikisht, sepse siç thatë kam pyetje hipotetike, nëse do t’ia jepnit një këshillë Albin Kurtit, po të ishit këshilltar i tij, çfarë do ta këshillonit atë?
Ambasadori Kosnett: Mendoj se Albin Kurti e di se duhet ta bindë popullin e Kosovës se synon të bëhet kryeministër i të gjithëve në Kosovë. Siç e kam thënë më përpara, ai e di se njerëzit nuk e kanë votuar që të bëhet kryeministër i “Republikës së Shqipërisë së Veriut”. E kam takuar shumë herë z. Kurti dhe mendoj se ai synon që të bëhet lloj i liderit që mendon për nevojat e të gjithëve në vend. Mendoj se ka ardhur koha që të fillojë ta dëshmojë këtë. Duhet të dalë në terren. Dua të them, z. Kurti, nëse po na shikoni, duhet të filloni të udhëtoni nëpër vend dhe të takoheni me njerëz të të gjitha komuniteteve të ndryshme e jo vetëm me prijësit politikë.
Jeta Xharra: Ai do të thoshte se udhëtoj tërë kohën; e kam bërë këtë gjatë tërë zgjedhjeve. Jam me popullin gjithë kohën. Çka do t’i thoshit ju në këtë rast?
Ambasadori Kosnett: Do të thosha: vazhdoni ashtu. Por, mos bisedoni vetëm me prijësit politikë. Folni me qytetarët e rëndomtë. E dini Jeta, mbrëmë po e shikoja intervistën tuaj me Greg Delawie, të bërë para një viti, pak para se ta përfundonte mandatin – i kam bërë detyrat e shtëpisë. Dhe e pyetët Gregun se çfarë këshille do t’ia jepte pasardhësit të tij. Gjëja më e rëndësishme që Gregu tha ishte: “dil jashtë Prishtinës, fol me qytetarët e rëndomtë nëpër vend, kuptoji brengat e tyre”. Mendoj se është e rëndësishme për diplomatët, është po ashtu e rëndësishme për prijësit politikë.
Jeta Xharra: Dëshiroj t’ju pyes edhe për – kur ju pyeta për mospajtimet – dëshiroj ta di si do ti zgjidhni mospajtimet? Presim që të mos pajtoheni me qeverinë e ardhshme, por është për të qeshur se edhe qeveritë me të cilat prisnim që do të pajtoheshit, përfunduan duke u ndëshkuar nga ju për shkak të taksës prej 100% dhe ndëshkimeve të SHBA-së ndaj zyrtarëve qeveritarë të Kosovës. Prandaj, dëshiroj t’ju pyes, nëse hiqet taksa nga qeveria e Kosovës, a do ti heqë SHBA-ja kushtet ndaj zyrtarëve të qeverisë së ardhshme të Kosovës?
Ambasadori Kosnett: Së pari, nuk pajtohem me premisën e pyetjes suaj se disi e kemi ndëshkuar Kosovën. Të ndalemi një çast për t’jua përkujtuar të gjithëve cilat janë themelet e marrëdhënieve ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës. Njëzet vjet më parë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, bashkë me aleatët tanë të NATO-s, ndërhynë për ta parandaluar një katastrofë humanitare. Mendoj se shumica e qytetarëve të Kosovës do të thoshin se Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë vazhduar të luajnë rol kritik në ndërtimin e sigurisë së Kosovës.
Jeta Xharra: Askush nuk e konteston këtë.
Ambasadori Kosnett: Askush nuk e konteston këtë. Roli ynë në përkrahjen e zhvillimit të Forcës së Sigurisë së Kosovës është shumë i rëndësishëm.
Jeta Xharra: Pajtohem, por isha në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe mora vesh që disa zyrtarëve u ishte tërhequr ftesa për konferenca, trajnime, pikërisht për shkak të taksës prej 100%. Pyetja ime për ju është kjo, vetëm pse një prijës bën diçka të çmendur, p.sh. nëse Trump bënë diçka të çmendur, a do të thotë kjo që pjesa tjetër e botës duhet ta ndëshkojë popullin amerikan për shkak se ai ka bërë diçka të çmendur? Pse duhet të ndëshkohen qytetarët me viza, qasje, me trajnime, për shkak të vendimit të një prijësi?
Ambasadori Kosnett: Sepse njerëzit nuk po ndëshkohen. A i kemi kufizuar vizat për kosovarët? Jo, nuk i kemi kufizuar. Në fakt, njëri ndër çastet e mia më emocionuese gjatë këtij viti ishte më 4 korrik kur e përuruam ambasadën e re, e cila mendoj se është simbol i rëndësishëm – simbol fizik i përkushtimit amerikan ndaj Kosovës. Një nga rezultatet e kësaj është që qytetarët më nuk duhet të shkojnë në Shkup për të aplikuar për viza, çdo ditë pranojmë kërkesa për viza në Kosovë.
Jeta Xharra: A po thoni që zyrtarëve kosovarë nuk iu janë tërhequr ftesat për shkak të taksës?
Ambasadori Kosnett: Po them që mund të ketë pasur raste kur individëve mund t’ju jetë tërhequr ftesa për këtë apo atë konferencë sepse është menduar që ka njerëz prej vendeve të tjera, të cilët do të mund të kontribuonin më shumë në atë konferencë të caktuar. Më lejoni ta theksoj një gjë: gjithashtu kemi thënë që – mendoj që është shumë e rëndësishme për shikuesit tuaj që ta kuptojnë se kur i shqyrtojmë kërkesat për viza të zyrtarëve të qeverisë, iu kushtojmë vëmendje edhe të dhënave për korrupsion, për aktivitete joligjore. Zyrtarët brenda qeverisë që janë të përfshirë në aktivitete joligjore, që kanë aktakuza, nuk duhet të supozojnë që nuk do t’i marrim këto çështje parasysh kur ti shqyrtojmë kërkesat e tyre për vizë. Ne i shqyrtojmë këto rast për rast për të gjithë individët. Pika e fundit dhe mendoj se është e rëndësishme: Shtetet e Bashkuara të Amerikës vazhdojnë të ofrojnë ndihmë të madhe ekonomike në Kosovë, kjo nuk ka ndryshuar gjatë vitit të fundit. Ndihma ekonomike që e ofrojnë agjencitë amerikane, si USAID-i, Departamenti i Shtetit, Departamenti i Drejtësisë, Departamenti i Mbrojtjes, Korporata e Sfidave të Mijëvjeçarit, nuk është pako me para për miqtë. Këto janë programe që synojnë ta ndihmojnë Kosovën për të ndërtuar ekonomi më të pavarur dhe të vetëmjaftueshme.
Jeta Xharra: Më duhet të them, standardi që e përmendët që i shqyrtoni rastet nëse politikanët janë të përfshirë në diçka të keqe, nuk është standard të cilit i përmbaheni lidhur me Hashim Thaçin, me presidentin. Sepse ai përmendet në raportin e Dick Marty-t; një gjykatë speciale po e heton këtë. Nuk është sikur ju nuk po e konsideroni atë si lojtar kyç edhe përkundër faktit që sipas Kushtetutës sonë, kryeministri e udhëheq dialogun. Ende po punoni me presidentin e tanishëm, gjë që nuk ishte aq shumë rasti me ish-presidenten Atifete Jahjagën. Ajo nuk ka qenë udhëheqëse e dialogut, përderisa Hashim Thaçi, në një farë mënyre ai është lojtari që po përkrahet edhe nga Shtetet e Bashkuara.
Ambasadori Kosnett: Përsëri, nuk mund ta pranoj premisën e pyetjes suaj, që në një mënyrë po i kushtojmë vëmendje vetëm presidentit Thaçi apo që po e shtyjmë atë përpara. Mendoj që sigurisht se është e vërtetë që presidenti Thaçi ka marrë një rol në raport me presidentin Vuçiq duke u munduar që të gjejnë një rrugë për të ecur përpara në marrëdhëniet në mes të dy vendeve. Mendoj që do të ishte shumë e rëndësishme për qeverinë e ardhshme që të luajë rolin që i takon. Mund t’ju kujtohet kur qeveria Haradinaj kishte krijuar një ekip negociator, në të cilin ishin përfshirë njerëz nga një numër partish, e që kjo përpjekje disi u shua…
Jeta Xharra: e pamë që nuk funksionoi…
Ambasadori Kosnett: …por mendoj se ishte me rëndësi që u përpoqën për ti dëgjuar zërat nga partitë e ndryshme, gjithashtu edhe nga hisedarët jashtë qeverisë. E kur ata e bënë këtë, Jeta, kam thënë që ata nuk duhet të hedhin poshtë çfarëdo pune konstruktive që presidenti Thaçi ka bërë, por duhet të vazhdojnë të punojnë mbi baza të asaj pune, që ai do të duhej të jetë pjesë e procesit ose…
Jeta Xharra: …ose rolin e tij destruktiv, duke hapur debatin për ndarje? Konstruktiv apo destruktiv, a duhet ti shkojmë prapa atij?
Ambasadori Kosnett: Mendoj se… jo të gjithë do të pajtohen me këtë, por mendoj që nuk ka çështje që është shumë e rrezikshme për të folur për të. Mendoj që mund ta shohim këtë sot, kur ka njerëz që për shkak të zhvillimeve të 24 orëve të fundit që thonë se ne nuk mund t’ju besojmë atyre njerëzve, si mund të flasim me ta, si mund të bëjmë dialog me këta njerëz
Jeta Xharra: Një gjë që shikuesit tanë do të donin t’ju pyesnin rreth asaj që thatë se shqyrtoni me vëmendje çfarë thonë politikanët dhe e shqyrtoni të kaluarën e tyre. Ata do t’ju pyesnin: si nuk po ua ndaloni vizat zyrtarëve në Serbi që i kontestojnë faktet rreth asaj se çfarë ka ndodhur gjatë luftës? Rishtazi, z. Vuçiq tha që masakra e Reçakut ka qenë e rrejshme, që ajo nuk ka ndodhur kurrë. Ai tha që këto janë fakte të fabrikuara. Pra, shumë njerëz mendojnë që ju silleni shumë më rreptë ndaj kosovarëve kur gabojnë, mirëpo nuk keni guxim të veproni njëjtë ndaj Vuçiqit.
Ambasadori Kosnett: Nuk mendoj që ua anulojmë apo nuk ua japim vizat njerëzve të këtij vendi për shkak të gjërave që i thonë. Por, le të flasim për këtë, ngase kjo është çështje shumë e rëndësishme e që ka shumë dimensione. Së pari, masakra në Reçak është fakt historik. Unë nuk kam asnjë fije dyshimi për këtë. Ka pasur shumë vëzhguesë të pavarur, gazetarë, William Walker, që e kanë dëshmuar se ajo ishte masakër e tmerrshme. Dhe është e vërtetë. Kështu që, që dikush ta mohojë këtë, thjesht është gjë e gabuar. Është revizionizëm historik; është i padobishëm. Mund të përdor edhe mbiemra të tjerë, por po e lë me kaq.
Jeta Xharra: Të themi çështja e vëllezërve Bytyqi. Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kanë ngritur shumë këtë çështje me institucionet e Serbisë. A iu është mohuar dikujt viza për shkak se nuk i kanë kapur vrasësit e vëllezërve Bytyqi?
Ambasadori Kosnett: Nuk e di përgjigjen për këtë. Nuk jam ambasador në Serbi, prandaj sinqerisht nuk e di. Por, mund të flasim edhe pak për këtë sepse është me rëndësi. Revizionizmi historik është i gabuar, është i rrezikshëm. Por, si amerikan, më duhet të them që ne jemi shumë të kujdesshëm rreth kriminalizimit të lirisë së shprehjes. Ligji amerikan iu jep shumë liri njerëzve që të shprehen lirshëm. Edhe në qoftë se ajo çka thonë është e gabuar, është ofenduese; është fyese. Sipas ligjit amerikan, gjithmonë po flas sipas legjislacionit në Shtetet e Bashkuara, ne mendojmë që duhet të jetë një prag shumë i lartë për ta bërë shprehjen vepër penale. Shembulli klasik i kësaj është nëse shkaktojmë rrezik të menjëhershëm nëse bërtasim ‘Zjarr’ në një teatër të stërmbushur edhe pse nuk ka rënë zjarri. Mendoj se është e drejtë të bëhet kjo pyetje dhe njerëzit janë duke pyetur nëse gjykatat në Kosovë, nëse sistemi i gjyqësorit në Kosovë do të veprojë në mënyrë sistematike dhe të drejtë se cilat forma të shprehjes përbëjnë vepër penale, ngase ka shumë njerëz nga komuniteti shumicë që kanë bërë deklarata nxitëse përgjatë viteve, ndaj të cilëve nuk janë ngritur aktakuza për to. Prandaj, mendoj se është pyetje legjitime për tu shtruar.
Jeta Xharra: Përgjatë viteve po, por së fundmi tani që ju po e dëshironi këtë marrëveshje paqeje, kosovarët nuk po dalin të thonë që serbët nuk janë vrarë gjatë luftës, kosovarët nuk po dalin të thonë gjëra siç ka thënë Vuçiqi këtu para një viti që politika e Millosheviqit ka qenë e mirë, por thjesht e pasuksesshme. Nëse doni marrëveshje të paqes, si mund t’u thoni kosovarëve që duhet të bëni marrëveshje të paqes me prijës që i mohojnë faktet?
Ambasadori Kosnett: Nëse dëshironi marrëveshje të paqes, duhet të uleni dhe të flisni me kundërshtarin tuaj. Jeta, ditëve të fundit kam parë se si njerëzit thonë: nuk dua të flas me ata njerëz, ata janë të paarsyeshëm, janë kështu e ashtu…
Jeta Xharra: Por, ne po flasim me ta. Z. Thaçi po flet me z. Vuçiq. Pra, nuk është që kjo nuk po ndodh tashmë.
Ambasadori Kosnett: Është me rëndësi, mendoj që njëmend është e rëndësishme që shikuesit tuaj ta dëgjojnë këtë, edhe nëse nuk do të pajtohen me mua, se nuk arrihet përparim duke folur vetëm me miqtë. Përparimi arrihet duke folur me kundërshtarët, gënjeshtrave iu kundërviheni me të vërtetën.
Jeta Xharra: Z. Kosnett, kosovarët janë duke folur prej vitit 2011, jo vetëm po flasin, por po nënshkruajnë marrëveshje me Serbinë, të cilat nuk po zbatohen. Pra, nuk mund t’ju thuash kosovarëve: nuk po flisni. Kosovarët po flasin, por nuk po arrijnë askund.
Na ka mbetur shumë pak kohë. Dëshiroj ti parashtroj pyetjet e fundit. Përderisa po flasim, këtë javë dhe javën e kaluar, në Spanjë po mbahet një konferencë për ndryshimet klimatike. Është vazhdim i Marrëveshjes së Parisit për ndryshime klimatike. Presidenti amerikan e ka bojkotuar këtë konferencë, por Nancy Pelosi, kryetarja e Kongresit, po merr pjesë me një delegacion që mëton të tregojë përkushtimin e Amerikës ndaj marrëveshjes së Parisit. Pra, po e shoh që politika amerikane është e ndarë rreth kësaj çështjeje. Më shumë jam e interesuar për ta dëgjuar mendimin e Philip Kosnettit, ku ju fle juve zemra në debatin për ndryshime klimatike. A mendoni si pjesa tjetër e botës e që mendon se e kemi një sfidë të madhe përpara, apo mendoni që argumentet shkencore rreth kësaj janë lajme të rrejshme?
Ambasadori Kosnett: Unë mendoj që kemi një sfidë të vërtetë përpara nesh. Ka shumë pyetje legjitime rreth hapave më të mirë për të ecur përpara. Një fushë e cila ka rëndësi për Kosovën – në fakt ndryshimet klimatike kanë rëndësi për të gjitha vendet sepse klima nuk i respekton kufijtë – është politika energjetike për Kosovën.
Jeta Xharra: Ju e përkrahni termocentralin me qymyr e qymyri është i dëmshëm për mjedisin.
Ambasadori Kosnett: Më lejoni të përgjigjem më gjerësisht se vetëm ‘Po’ apo ‘Jo’ për këtë sepse mendoj që është pyetje e shkëlqyeshme dhe meriton përgjigje serioze. Unë jetoj në Prishtinë dhe si çdokush tjetër jetoj afër Obiliqit. Zgjohem çdo mëngjes dhe ajri është aq i ndotur sa mund ta “hash me pirun”, si të gjithë të tjerët. Mendoj se të gjithë e dimë që gjendja aktuale e infrastrukturës energjetike të Kosovës është e papranueshme. Duhet të ketë zgjidhje për këtë. Por, pozicioni i qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës është që Kosova ka nevojë për energji të përballueshme dhe të qëndrueshme e që adreson edhe problemet e shëndetit publik të cilat i kemi tani. Energjia e ripërtëritshme sigurisht duhet të jetë pjesë e rëndësishme e kësaj, e veçanërisht energjia solare dhe e erës dhe ka ndërmarrje amerikane që kanë qenë të përfshira në këtë e që mund të përfshihen edhe në të ardhmen. Po ashtu, unë mendoj që ia vlen të shqyrtohet edhe mundësia e shfrytëzimit të gazit natyror në Kosovë, por kjo është një çështje e ndërlikuar ngase Kosova do të duhej të jetë në gjendje ta përballojë…
Jeta Xharra: Kjo është diçka e re në politikën amerikane, ngase deri më tani ju e keni shtyrë Kosovën që t’i zhvillojë (burimet e energjisë) nga qymyri duke thënë se ky është opsioni financiarisht më i përballueshëm. Tani dihet që ka opsione tjera financiarisht më të përballueshme se vetëm qymyri. A do të ketë pasoja për politikën e Kosovës nëse marrëveshja me Contour Global nuk zbatohet?
Ambasadori Kosnett: Më lejoni ta përfundoj. Mendoj se është më se e arsyeshme të shqyrtohet mundësia e përdorimit të gazit natyror. Nuk do të jetë opsion i lirë; ka probleme infrastrukturore. P.sh. dikush duhet të ndërtojë gazsjellësin në mes të Kosovës dhe një porti. Pra, këto janë opsione që ia vlen të shqyrtohen, si roli i energjisë së ripërtëritshme, gazit natyror. Deri më tani, nuk kam parë një plan që do të mund të prodhonte energji të përballueshme dhe të besueshme, që i duhet bizneseve për prodhim, e që nuk ngërthejnë në vete modernizimin dhe zëvendësimin e infrastrukturës ekzistuese të bazuar në qymyr. Nëse dikush do të propozojë një plan që mund të funksionojë, i cili i adreson të gjitha këto elemente, natyrisht që do ta shqyrtojmë atë. Mezi pres t’i diskutoj këto me qeverinë e re dhe me aktorë të tjerë.
Jeta Xharra: Dhe për fund, kohëve të fundit kemi parë që kemi një emërues të përbashkët ndërmjet Kosovës dhe SHBA-së. Kam parë politikanë në SHBA duke i frikësuar dëshmitarët, qofshin ata edhe shërbyes publikë duke dëshmuar para Kongresit. A mendoni se e kemi këtë gjë të përbashkët? I kemi parë politikanët në të dy vendet, thjesht duke i kërcënuar njerëzit…
Ambasadori Kosnett: Nuk mendoj se kjo është diçka që e kemi të përbashkët. Ja çka mendoj se kanë të përbashkët Shtetet e Bashkuara dhe Kosova. Mendoj se kemi të rinj mbresëlënës, që kanë vizion global, që duan të ndërtojnë të ardhme për vete dhe familjet e tyre. Mendoj që kemi njerëz që çdo ditë luftojnë për drejtësi, e këtu nuk po mendoj vetëm luftimin e korrupsionit. Për shembull, gjatë këtij viti kam pasur nderin të takoj njerëz që punojnë me çështjet e të zhdukurve, me të mbijetuarit e dhunës seksuale gjatë luftës, të cilët me shumë kurajë dhe me shumë sakrificë e në rrezik për veten po mundohen t’i sjellin këto çështje në ballë të diskutimit. Mendoj që kemi njerëz që janë të gatshëm të ndërmarrin rreziqe personale për të krijuar të ardhme më të mirë politike për vendin e vet, një vend ku secili ka hise në të ardhmen. Mendoj që Shtetet e Bashkuara dhe Kosova janë miq të natyrshëm dhe kjo miqësi do të vazhdojë pafundësisht në të ardhmen.
T’i kthehem çështjes që e prekët më herët, kjo nuk do të thotë që do të pajtohemi gjithmonë me njëri-tjetrin, por në rastet kur nuk pajtohemi, të dy qeveritë janë të lira të ndërmarrin hapa në këtë aspekt. Por, deri më tani, dhe mendoj edhe në të ardhmen, Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë që me përkushtim ta ndihmojnë Kosovën për të ndërtuar këtë të ardhme, një të ardhme të vetëmjaftueshme ku kosovarët nuk kanë nevojë të varen aq shumë në ndihmën e drejtpërdrejtë të Amerikës, ndihmën e BE-së, remitencat. Të ardhme ku kosovarët do të mund të zgjohen në mëngjes dhe të thithin ajër të pastër duke e ditur që kanë një ekonomi që qëndron në këmbët e veta.
Jeta Xharra: Zoti Kosnett, u janë dashur një vit që të vini në Jeta në Kosovë prej që jeni këtu, po shpresoj t’ju shoh më shpesh në studion tonë. Ju faleminderit që ishit këtu.
Ambasadori Kosnett: Ishte kënaqësi e jashtëzakonshme, Jeta. Ju faleminderit shumë.
