Intervista e Ambasadorit Delawie me Sporazum, 15 mars 2017
Sporazum: Mirëserdhët në studion tonë dhe në programin tonë.
Ambasadori Delawie: Mirëmbrëma.
Sporazum: Z. Delawie, Ambasada e SHBA-së dhe NATO-ja ia bënë të qartë Prishtinës disa ditë më parë se transformimi i FSK-së në Ushtri të Kosovës mund të bëhet vetëm brenda Kushtetutës. Çka nëse autoritetet në Prishtinë dështojnë ta bëjnë këtë?
Ambasadori Delawie: Ju faleminderit shumë, më vjen mirë që jam këtu sonte. Natyrisht, mund të them që SHBA-ja ka qenë njëri prej mbështetësve më të fuqishëm të Forcës së Sigurisë së Kosovës që nga pavarësia e saj, pothuaj 10 vjet më parë. Fuqishëm besojmë në transformimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës në Forca të Armatosura të Kosovës. Besojmë që ky transformim duhet të ndodhë në pajtim me ndryshimet kushtetuese të Kushtetutës së Kosovës, të cilat do të mundësojnë që ky transformim të ndodhë në mënyrën më të mirë të mundshme dhe duke marrë parasysh ndjeshmëritë e komuniteteve të ndryshme në Kosovë.
Sporazum: Çka nëse Qeveria dështon t’i sigurojë dy të tretat e votave?
Ambasadori Delawie: Gjëja e parë që ju mësojnë në një shkollë të diplomacisë është të mos u përgjigjeni pyetjeve hipotetike. Besojmë që transformimi duhet të ndodhë në mënyrë kushtetuese dhe do të vazhdojmë të punojmë me të gjithë zyrtarët në Kosovë për ta bërë këtë sa më të mundshme.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë për përgjigjet tuaja. Sonte me ne kemi mysafirë edhe nga veriu i Kosovës, të cilët i përshëndes, po lidhemi me kolegen time Sllaxhana Radosavleviq nga RTV Herc, nga Shtërpca. Mirëmbrëma Sllaxhana. Jeni duke e shikuar TV programin Sporazum, ju ftoj të qëndroni me ne gjatë orës në vijim.
-Pauzë-
Sporazum: Një pyetje për të dytë. Si e komentoni vizitën e javës së kaluar të Frederica Mogherini-t në Kosovë? A do të përgjigjeni ju së pari, z. Delawie?
Ambasadori Delawie: Mendoj që ishte shumë mirë që e pamë Përfaqësuesen e Lartë Mogherini këtu. Ajo ishte qartazi shumë përkrahëse për Kosovën. Ajo erdhi në Mitrovicë. I pashë fotot e saj në urë. Është shumë mirë të shohësh që ai është një projekt shumë i rëndësishëm i BE-së në të cilin kanë punuar me autoritetet e Kosovës për një kohë. Ishte shumë e qartë që bënte ç’ishte e mundur për ta mbështetur integrimin e Kosovës në Evropë, prospektin e Kosovës për një të ardhme me shtetet e tjera evropiane, me Bashkimin Evropian. Ishte madhështore të shihje një zyrtar aq të lartë këtu duke i mbështetur të gjithë qytetarët e Kosovës, pavarësisht komunitetit të tyre.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Kohët e fundit pati një seancë të Këshillin e Sigurimit të OKB-së gjatë të cilës pati një raport mbi Kosovën të paraqitur nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Gueterres, në të cilin thuhet, dhe më duhet të citoj, “zotimi i Beogradit dhe Prishtinës për ta përmirësuar dialogun e tyre po dobësohet, ndërsa humbja e momentit rrit rrezikun e ndërprerjes së procesit të normalizimit”. A mendoni që dialogu në Bruksel por dobësohet apo jo?
Ambasadori Delawie: Mendoj që është shumë me rëndësi për të dy palët që të ndërmarrin hapa pozitivë për ta përmirësuar jetën e qytetarëve të cilitdo komunitet në Kosovë dhe Dialogu i Brukselit është mënyra më e mirë për të shkuar drejt të nesërmes. Ka pasur shumë përparim në Dialog gjatë dy viteve të kaluara. Natyrisht, këtu në Mitrovicë, e shihni që policia është integruar, shohim që Zyrat e regjistrimit civil po fillojnë të lëshojnë dokumente në Mitrovicën veriore. E kemi parë projektin e urës për të cilin sapo foli Ambasadori O’Connell, pra mendoj që ka pasur shumë rezultate të vërteta nga Dialogu. Natyrisht, ka ditë në Dialog që janë më të mira se të tjerat, por Dialogu është rruga për Kosovën, për tërë Kosovën për t’iu afruar institucioneve evropiane dhe mendoj që të dy palët duhet të vazhdojnë të punojnë për ta bërë këtë të mundur.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Po, njerëzit me siguri thonë ashtu, por paralajmërimet që marrim, si p.sh. nga Nju Jorku, u bëjnë thirrje liderëve të qetësohen dhe ta ndërrojnë fjalorin që e përdorin për t’i trajtuar çështjet. Edhe PSSP Zahir Tanin tërhoqi vërejtjen që për shkak të të gjitha ngjarjeve të fundit që i përmendëm, nevojitet ca kohë që dialogu dhe bisedimet të kthehen në rrugë të drejtë. Sa shumë janë përmendur ato storje, për fat të keq, gjithashtu u përmend që çdo gjë ishte në skaj drejt një konflikti dhe që çdo gjë është e mundur, në fakt, sa është e mundur tërë kjo dhe ç’mendoni për tërë këtë?
Ambasadori Delawie: Ka pasur një retorikë të padobishme, për fat të keq, në të dy anët. Mendoj se njerëzit që jetojnë në Mitrovicë, pa marrë parasysh në cilën anë të lumit Ibër janë, vërtet nuk dëshirojnë retorika. Mendoj që ata dëshirojnë zgjidhje për problemet e vërteta me të cilat ballafaqohen, dëshirojnë që jetët e tyre të jenë më të mira, dëshirojnë që fëmijët e tyre të mund të shkojnë në shkolla të mira, dhe të ketë ujë kur e lëshojnë çezmën dhe rrymë. Kosova 2.0 kishte një artikull të mrekullueshëm para disa javësh që fliste për njerëzit në Mitrovicë dhe erdhi në po këtë përfundim: njerëzit që jetojnë këtu, shumë prej tyre, janë ngopur me retorika, me tensione dhe thjesht dëshirojnë të vazhdojnë ta jetojnë jetën e vet.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Kur flasim për tensionet dhe retorikën që vjen nga Prishtina dhe Beogradi, Kuvendi i Kosovës vendosi të kërkojë nga Qeveria që ta ndërpresë procesin e dialogut në Bruksel deri në lirimin e Ramush Haradinajt. Si e shihni tërë këtë?
Ambasadori Delawie: Mendoj që është shumë me rëndësi që dialogu të vazhdojë. Dialogu mes Kosovës dhe Serbisë është rruga, sigurisht për Kosovën, për t’iu afruar Evropës. Është në interesin e qytetarëve të Kosovës, natyrisht është edhe në interesin e qytetarëve të Serbisë, dhe mendoj se çdo devijim nga rruga e dialogut, të ndërlidhem me atë që tha Ambasadori O’Connell, nuk do t’i bënte jetët e njerëzve më të mira, do ta bënte retorikën edhe më të keqe dhe do të na shpinte në drejtim të gabuar.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë. Z. Delawie, në Nju Jork, ku edhe është në selia e OKB-së, katër herë një vit raportohet për situatën në Kosovë, statusi i të cilës është i përcaktuar nga Rezoluta 1244. Si e sheh SHBA-ja atë dokument? Si e sheh diplomacia e SHBA-së atë dokument, Rezolutën 1244, që e përcakton statusin e Kosovës dhe territorin siç administrohet nga OKB-ja?
Ambasadori Delawie: SHBA-ja e ka njohur pavarësinë e Kosovës që nga viti 2008. E mbështesim anëtarësimin e Kosovës në Kombe të Bashkuara dhe në fakt në të gjitha organizatat të cilave dëshiron t’u përkas, dhe natyrisht i mbështesim përpjekjet e Kosovës për të arritur njohje nga vendet e tjera të botës.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Cilat janë pritjet tuaja nga përpjekja e re e paraqitur nga Prishtina për pranimin e Kosovës në UNESCO?
Ambasadori Delawie: Ishim të zhgënjyer që Kosova për pak i huqi dy të tretat e supershumicës së kërkuar për të hyrë në UNESCO në nëntor të 2015-ës. Natyrisht që e mbështesin anëtarësimin e Kosovës në UNESCO. E mbështesin anëtarësimin e Kosovës në organizata të tjera, qofshin ato pjesë të OKB-së apo jo, pjesë e të cilave dëshiron të jetë. Nuk jam i sigurt çfarë do të ndodhë herën tjetër kur kjo do të jetë në tavolinë, mendoj që kjo është në vjeshtën e 2017-ës. Por natyrisht që e mbështesin anëtarësimin e Kosovës në UNESCO.
Sporazum: Çfarë ka bërë Kosova për të merituar të bëhet anëtare e UNESC-s?
Ambasadori Delawie: Kosova është, para së gjithash, vend i pavarur të cilin e kemi njohur dhe besojmë që edhe vendet e tjera duhet ta njohin. Është vend me trashëgimi të pasur kulturore që rrjedh nga civilizime të ndryshme që kanë jetuar këtu gjatë mijëvjeçarëve. Mendoj që Kosova mund të vazhdojë ta bëjë rastin më të mirë të mundshëm për anëtarësim në UNESCO, p.sh., duke respektuar nenin pesë të Planit të Ahtisaarit, i cili ka të bëjë posaçërisht me asetet e trashëgimisë kulturore që i përkasin kishës ortodokse serbe. Por mendoj që Kosova është duke bërë shumë përparim dhe do të vazhdojë të bëjë përparim.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë për përgjigjen tuaj lidhur me këtë temë. Gjithashtu, një temë shumë e përfolur në Kosovë është edhe asociacioni i komunave serbe (AKS) dhe në seancën e fundit të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres theksoi se nuk pa përparim të qartë në krijimin e AKS-së, i cili, sipas tij, është elementi kryesor i marrëveshjeve të arritura dhe të lehtësuara nga BE-ja. A mundet dikush nga diplomatët e huaj të ndikojë në Kosovë që kjo të ndodhë apo jo? Të themi ju, a mund ta ushtroni ndikimin tuaj në këtë çështje?
Ambasadori Delawie: Jemi në dialog të vazhdueshëm me Qeverinë e Kosovës, me përfaqësues të serbëve të Kosovës dhe me qeveri të tjera për asociacionin e komunave me shumicë serbe. Besojmë që ai është i rëndësishëm për të ardhmen e komuniteteve pakicë në Kosovë. Do të jetë shumë i rëndësishëm për integrimin, p.sh., të çështjeve të arsimit dhe shëndetësisë nën ombrellën e Kosovës për të siguruar që qytetarëve u ofrohen këto shërbime themelore në gjuhën e tyre. Mendoj që është shumë me rëndësi të theksohet që ky asociacion do të formohet në pajtim me ligjet e Kosovës, Kushtetutën e Kosovës dhe do ta forcojë sovranitetin e Kosovës. Kam qenë shumë i kënaqur me lajmërimet e Qeverisë së Kosovës gjatë disa javëve të fundit. Duket se po përparojnë drejt arritjes së një kompromisi me përfaqësuesit e serbëve të Kosovës dhe natyrisht u bëj thirrje përfaqësuesve, përfaqësuesve të zgjedhur dhe të emëruar nga komuniteti i serbëve të Kosovës, të kontaktojnë me ta dhe ta fillojnë hapin më të nevojshëm, që është hartimi i statutit të asociacionit.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Si e shihni AKS-në? Shumë njerëz komentojnë për të sikur ai do të jetë një OJQ. Çfarë kompetencash shihni për AKS-në?
Ambasadori Delawie: Mendojë që kjo është sqaruar mjaft mirë në Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013 dhe në marrëveshjen më të gjatë të vitit 2015, e cila sqaron saktësisht si do të duket asociacioni.
Sporazum: Çfarë thuhet saktësisht në marrëveshje? A mund t’i tregoni audiencës çfarë saktësisht përkufizohet, si duhet të duket AKS-ja? Cila është marrëveshja në Bruksel?
Ambasadori Delawie: Ju faleminderit për këtë pyetje të vështirë. Marrëveshjen e kam lexuar shumë herë, por nuk e kam mësuar përmendsh. Gjendet në internet dhe çdokush mund të shohë saktësisht çfarë thuhet në të në uebsajtin e Bashkimit Evropian. Mendoj që është i menduar të jetë një institucion që do t’ua lehtësojë punën komuniteteve me shumicë serbe të Kosovës që të punojnë së bashku në çështje të interesit të përbashkët, për gjërat si arsimi, kujdesi shëndetësor, përdorimi i gjuhës serbe, siç edhe tha kolegu im. Është diç që është me rëndësi për komunitetin e gjuhës serbe dhe për serbët e Kosovës. Është sqaruar në Planin e Ahtisaarit në mënyrë jo shumë të detajuar dhe ishte shtjelluar në vitin 2013 dhe përsëri në vitin 2015. Është diç që Kosova duhet të bëjë për qytetarët e vet. Mendoj që ai është çelësi këtu – kjo është për qytetarët e Kosovës. Dhe, për fat të keq, mendoj që ka shumë retorikë për të kinse është për qytetarët e një shteti të huaj. Nuk është. Është për qytetarët e Kosovës, do t’i përmirësojë jetët e tyre dhe do t’ua lehtësojë punën për të punuar në Kosovë dhe për ta përdorur gjuhën e tyre për shërbimet më themelore qeveritare.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë. Kur flasim për AKS-në, ju përmendët që përfaqësuesit e komunitetit serb, përkatësisht Lista Serbe, i kanë ngrirë funksionet e tyre brenda institucioneve të Kosovës ndonëse ende janë anëtarë të koalicionit qeverisës dhe për këtë arsye e pyetëm z. Branimir Stojanoviq, që është edhe zëvendëskryeministër i Kosovës, me kë dhe si duhet të krijohet AKS-ja. Ta dëgjojmë deklaratën e tij:
Branimir Stojanovic: AKS-ja nuk është diskutuar në fshatra, stacione, zyra apo kafeteri. Nuk është bërë pa kuptim dhe marrëveshje se kush ka rënë dakord dhe si është rënë dakord për të në nivelin më të lartë politik në Bruksel. Ekziston një udhërrëfyes shumë i qartë se cilës rrugë duhet shkuar për të arritur zgjidhjen përfundimtare, tek asociacioni, tek rezultati të cilin ende nuk e dimë si do të duket në tërësi, por e dimë rrugën që duhet marrë dhe cilat janë stacionet ku duhet të ndalemi gjatë rrugës, vendimet që duhet të bëhen në këtë rrugë. Problemi më i madh këtu është mungesa e një baze të përbashkët, nëse do ta zbatojmë atë që është rënë dakord apo diç të re, pasi disa njerëz në Prishtinë duket duan të zbatojnë diç tjetër, e jo atë që është vendosur. Ata po i shmangen udhërrëfyesit të dakorduar në Bruksel dhe tani me disa improvizime po shpikin disa stacione të reja, disa vendime të reja duke e bërë atë rrugë të pakuptimtë dhe në fund do të marrim disa rezultate të tjera nga ai për të cilin ne dhe popullata kemi nevojë. Ne i përmbahemi asaj për të cilën është rënë dakord në Bruksel, është përshkruar në mënyrë të qartë në udhërrëfyesin e zbatimit, cilët janë hapat dhe me siguri që AKS-ja nuk mund të formohet pa serbët nga Kosova e Metohija. Kushdo që dëshiron një gjë të tillë, ata do të jenë, siç thotë populli ynë, “duke shkruar një faturë pa bufetierin – apo – duke u marrë me diç që nuk do të duhej”. Do të sigurohemi që çdo gjë për të cilën është rënë dakord në Bruksel të zbatohet dhe nëse në të ardhmen ka ndonjë ndryshim nga udhërrëfyesi i përcaktuar, ajo nuk mund të bëhet pa pëlqimin e Beogradit dhe askush nuk mund të përjashtojë Beogradin, e as serbët e Kosovës, nga procesi zbatues.
Sporazum: Zotërinj, e dëgjuat deklaratën e ZKM Stojanoviq. Z. Delawie, a keni ndonjë koment lidhur me këtë?
Ambasadori Delawie: Është shumë me rëndësi që të dy palët të fillojnë të punojnë në këtë tani. Mendoj që njerëzit kanë kaluar një rrugë të gjatë. Kam frikë se ka pak shumë komente lidhur me atë se ku do të mbahet takimi, a do të mbahet këtu, a do të mbahet në Bruksel, a do të mbahet diku tjetër. Mendoj që për esencialet është arritur pajtimi; esencialet janë të përcaktuara në dy marrëveshjet e Brukselit. Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka vendosur mbi parimet e asociacionit nga Marrëveshja e Brukselit dhe vërtet është koha që njerëzit të fillojnë të punojnë rreth statutit, që është prodhimi kryesor i marrëveshjes. E urrej t’i shoh njerëzit duke u zënë për gjëra si forma e tavolinës kur thjesht mund t’i zgjidhin problemet.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
-Bisedë mes gazetarit dhe audiencës-
Sporazum: I dëgjuat serbët nga veriu. A jeni të befasuar që njerëzit nuk presin që AKS-ja të themelohet deri në fund të këtij viti?
Ambasadori Delawie: Më duhet të them që nuk duhet të hysh në diplomaci nëse nuk je i përgatitur të jesh optimist gjatë tërë kohës, sepse ideja është se mund ta ndryshosh botën duke përdorur vetëm fjalët tua… Prandaj, do të jem pak më optimist se audienca dhe do të them që asociacioni do të themelohet këtë vit dhe do të bëjë ndryshim pozitiv në jetët e njerëzve sepse kjo është ajo për të cilën besoj dhe ajo për të cilën jam duke punuar.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Ambasadori Delawie: Nëse mund ta shfrytëzoj rastin të them sa shumë pajtohem me kolegun tim britanik. Mendoj që kjo marrëdhënie mes Qeverisë dhe popullit duhet të funksionojë në të dy mënyrat. Është shumë me rëndësi që njerëzit në Mitrovicë dhe të tjerët në Kosovë t’i shohin përfaqësuesit e tyre duke punuar për ta në Qeveri. Disa parti politike në Kosovë janë duke e bojkotuar punën e Kuvendit, përfaqësuesit e serbëve të Kosovës në Qeveri janë duke e bojkotuar Qeverinë, ose duke e ngrirë pjesëmarrjen e tyre në Qeveri mu tani. Nuk mendoj që kjo u ndihmon qytetarëve të Kosovës, të cilitdo komunitet, të arrijnë diç. Nëse përfaqësuesit e tyre nuk janë duke punuar për ta në Prishtinë, atëherë është vështirë të shohësh që jetët e tyre do të përmirësohen.
Sporazum: Ju faleminderit shumë për përgjigjen tuaj. Përndryshe, krijimi i AKS-së është pjesë e Marrëveshjes së Brukselit dhe, si i tillë, është parakusht për integrim të mëtejmë në BE për Beogradin dhe Prishtinën. Administrata paraprake e SHBA-së ishte, siç mund të thuhet, partner strategjik i BE-së dhe fuqimisht e mbështeste rrugën e Kosovës në BE. A është duke ndryshuar diç me ardhjen e Presidentit të ri të SHBA-së? A ka ndryshuar diç? A ka diç që do të ndryshojë?
Ambasadori Delawie: SHBA-ja vazhdon ta mbështesë Kosovën. E them këtë shumë herë, që është një gjë. Por ambasadori ynë në OKB, Nikki Haley, tha para disa ditësh që Kosova e meriton një ulëse në tavolinën e OKB-së si çdo shtet tjetër. Më gjerësisht, nënkryetari Pence ishte në Munih për Konferencën e Sigurisë në Munih para dy javësh dhe foli për zotimin e SHBA-së për NATO-n dhe partneritetin me Evropën. Jam shumë i sigurt që partneriteti ynë me Kosovën dhe Evropën do të vazhdoj të jetë i gjerë dhe i thellë.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë. Kur flasim për Dialogun e Brukselit, ai është njëri prej temave më të përfolura aktuale kur kemi të bëjmë me marrëdhëniet mes Beogradit e Prishtinës dhe kurrsesi nuk mund t’i shmangemi. Prandaj më duhet t’ju pyes: A është e vërtetë që në fund të Dialogut të Brukselit është “pyetja”, a duhet Beogradi ta njohë Kosovën nëse dëshiron të hyjë në BE?
Ambasadori Delawie: Nuk duhet ta pyetni një amerikan çfarë do të kërkojë BE-ja nga ndonjë vend…
Sporazum: …mendimi juaj. Po e kërkoj mendimin tuaj.
Ambasadori Delawie: Diplomatët rrallëherë kanë mendime personale për çështje politike. Dëshiroj të ndërlidhem me diç tjetër që përmendët para pak çastesh, për përparimin e Kosovës drejt Evropës. Mendoj se do të ishte mrekulli sikur dikush ta valëviste shkopin magjik dhe Kosova do të ishte si Belgjika. Kjo nuk do të ndodhë. Ka punë për të bërë. Këtu përfshihet kompromisi dhe puna e brendshme e gjitha komuniteteve të Kosovës, e Qeverisë së Kosovës. Qytetarët e Kosovës duhet ta mbështesin Qeverinë. Për fat të keq, shkopi magjik nuk ekziston. Njerëzit duhet të punojnë, duhet të bëjnë kompromise. Kjo është, natyrisht, në interes të Kosovës, që të bëhet më e integruar me Evropën, dhe, natyrisht, është edhe në interes të fqinjëve të Kosovës.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Z. Delawie, si i vlerësoni përpjekjet e autoriteteve të Kosovës në përmbushjen e kritereve të parapara pas nënshkrimit të MSA-së? A janë duke shkuar punët mirë?
Ambasadori Delawie: Edhe një herë, MSA-ja është çështje e BE-së. Unë jam amerikan dhe nuk jam përgjegjës për të. Mikja ime, Ambasadorja Apostolova, mund të ofendohet nëse flas tepër shumë për të. Por, natyrisht që mund të them sa e rëndësishme është MSA-ja. E ardhmja e Kosovës është integrimi në Evropë. Kam shërbyer në Zagreb, Kroaci, para pothuaj 10 vjetësh, kur Kroacia ishte duke punuar në MSA-në e vet me Bashkimin Evropian. Natyrisht që ia doli dhe tani është anëtare e BE-së. Ekzistojnë shumë hapa në përmbushjen e MSA-së dhe shumë prej tyre kërkojnë mbështetje publike në këtë apo atë mënyrë. Do të doja të shihja më tepër diskutime në Kosovë rreth MSA-së, cilat janë kërkesat e saj, sepse Qeveria duhet t’i bindë qytetarët se ata duhet të bëjnë gjëra të caktuara për ta zbatuar MSA-në. Për fat të keq, ka më pak bisedime për këtë temë se që do të dëshiroja. Nevojiten disa vjet për t’i përmbushur të gjithë hapat dhe sa më shpejt që fillon aq më mirë do të jetë për Kosovën dhe Kosova do të vijë edhe më afër drejt fatit të saj në Evropë.
-Pauzë-
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Sporazum: Ju faleminderit shumë. Tani do të shohim çfarë ka për të thënë ministrja e Integrimit Evropian, Mimoza Ahmeti, lidhur me atë se sa ka bërë Kosova për t’i përmbushur obligimet që dalin nga MSA-ja.
Mimoza Ahmeti: Kosova është gjeografikisht pjesë e Evropës. Popullata e saj shumë e re është pjesë e Evropës. Obligimi ynë si Qeveri dhe i tërë Kosovës është ta bëjmë Kosovën pjesë të BE-së. Në këtë drejtim, Kosova ia ka arritur ta nënshkruajë MSA-në e vet të parë me BE-në. Kosova është në rrugë të mirë, është duke i ndërtuar mekanizma që dalin nga ajo marrëveshje. Natyrisht, kjo kërkon shumë angazhim dhe përkushtim të tërë shoqërisë kosovare, të institucioneve dhe të banorëve. Nuk do të jetë e lehtë të përqafohen reformat e kërkuara. Megjithatë, jemi të përkushtuar, pa marrë parasysh çfarë dhe sa më shpejt që është e mundur të bëhemi pjesë e BE-së. Këngëtarët tanë, si Rita Ora, ose atletja jonë Majlinda Kelmendi e bënë Kosovën të njohur jo vetëm në Evropë por në tërë botën. Nuk shoh asnjë pengesë që një ditë, në të ardhmen e afërt, Kosova të bëhet “de jure” pjesë e Evropës.
Pyetje nga audienca: Z. Delawie, a është e mundur të ndikohet në politikat publike në Kosovën veriore, duke marrë parasysh faktin që vendimet kryesore për Kosovën veriore merren në nivelin mes Beogradit dhe Prishtinës?
Ambasadori Delawie: Mendoj që qytetarët dhe OJQ-të kanë një rol të rëndësishëm për të luajtur për t’i ndihmuar Kosovës që të bëjë përparim. Ka shumë OJQ që e lidhin lumin Ibër, që i lidhin komunitetet e ndryshme të Kosovës. Ato kanë një rol të rëndësishëm për të luajtur. Është e qartë, Brukseli dhe Bashkimi Evropian janë shumë të rëndësishëm për të ardhmen e Kosovës, por do të thosha që pika më e rëndësishme e ndikimit për qytetarët e Kosovës, qofshin ata në veri të Kosovës apo gjetiu në Kosovë, është më tepër Prishtina sesa Brukseli. Mendoj që mënyra në të cilën ndikoni në të ardhmen e Kosovës me Brukselin dhe Evropën është përmes punës me përfaqësuesit tuaj të zgjedhur, duke punuar me OJQ-të në Kosovë dhe duke ndikuar në Qeverinë në Prishtinë, e cila do të ketë ndikim në të ardhmen e Kosovës në Evropë dhe në Bruksel.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Pyetje nga audienca: Cilët janë hapat konkretë të SHBA-së dhe KFOR-it nëse FSK-ja transformohet në Ushtri të Kosovës përmes ligjit e jo përmes Kushtetutës?
Ambasadori Delawie: Mendoj që më duhet të kthehem tek përgjigja ime e parë për të mos iu përgjigjur pyetjeve hipotetike. Pikërisht tani, kjo është një pyetje hipotetike. E kemi bërë të qartë qëndrimin tonë. SHBA-ja, bashkë me Britaninë e Madhe dhe aleatët e tjerë kryesorë të NATO-së, kanë qenë mbështetësit më të mëdhenj të Forcës së Sigurisë së Kosovës që nga pavarësia e Kosovës nëntë vjet më parë. Jemi shumë krenarë me ndihmën që ia kemi ofruar, dhe jemi shumë, shumë krenarë për njerëzit që punojnë për FSK-në dhe për punën e mrekullueshme që kanë bërë për zhvillimin e një strukture të sigurisë prej pothuaj asgjëje në fillim. Dëshira jonë është që transformimi të ndodhë sipas Kushtetutës së Kosovës për të siguruar që i merr parasysh ndjeshmëritë e të gjitha komuniteteve të Kosovës.
-Bisedë me Ambasadorin O’Connell-
Pyetje nga audienca: Një pyetje për z. Delawie: thatë një herë që politika e SHBA-së ndaj Kosovës nuk do të ndryshojë pa marrë parasysh kush është President (i SHBA-së) dhe që KFOR-i nuk do të tërhiqet derisa Kosova të mos ketë ushtri të veten dhe derisa të mos jetë e gatshme ta mbrojë veten. Pasi shoh që Kosova në asnjë mënyrë nuk është e rrezikuar, posaçërisht nga Serbia politika e të cilës është “jepu atyre çfarëdo që kërkojnë”, pse duhet të krijohet Ushtria e Kosovës? A është kjo për shkak të aspiratave për krijimin e Shqipërisë së madhe apo diç tjetër?
Ambasadori Delawie: Kosova është shtet i pavarur dhe ne pranojmë që, natyrisht, është e drejtë e një shteti të pavarur të ketë ushtri nëse dëshiron. Është çështje e sovranitetit. Çështja e Shqipërisë së madhe – mendoj që kufijtë e Ballkanit kanë ndërruar mjaft në disa dekadat e fundit dhe jam shumë i kënaqur me atë ku kufijtë janë sot. E mbështesim Kosovën dhe kufijtë e saj aktualë, kufijtë që i ka pasur që nga pavarësia, kufijtë që janë në flamurin e Kosovës dhe vazhdojmë ta mbështesim Kosovën si shtet sovran e të pavarur. Siç tha Ambasadori O’Connell, jemi duke punuar për ta ndihmuar kompletimin e një Evrope të tërë, të lirë e në paqe, sipas fjalëve të Churchill-it, dhe besojmë që Ballkani në veçanti dhe Evropa në përgjithësi do të jenë më mirë gjersa Kosova është shtet sovran, i pavarur në paqe me fqinjët e vet.
Sporazum: Ju faleminderit shumë për këto përgjigje. I falënderoj këta të rinj për pyetjet e tyre. Dhe, në fund, një pyetje për juve z. Delawie – edhe pse liberalizimi i vizave për qytetarët e Kosovës është shpallur vitin e kaluar, deri më tani asgjë nuk ka ndodhur. Kuvendi i Kosovës nuk është në gjendje ta përmbushë njërin nga kushtet, e ai është ratifikimi i Marrëveshjes për Demarkacionin e Kufirit (MDK) me Malin e Zi. E dimë çfarë ka ndodhur, ka pasur protesta, gaz lotsjellës dhe ju ishin të pranishëm në Kuvend kur të gjitha ato trazirat ndodhën. A jemi më afër zgjedhjeve të jashtëzakonshme apo udhëtimit pa viza për qytetarët e Kosovës?
Ambasadori Delawie: Më duhet të them që personalisht kurrë nuk e kam provuar gazin lotsjellës derisa nuk erdha në Kosovës dhe tani ndjej që jeta ime si diplomat është e kompletuar. Isha xheloz për shumë kolegë të mi që ishin zyrtarë të Shërbimit të Jashtëm të cilët ishin të përfshirë në demonstrata me gaz lotsjellës gjatë viteve dhe që ajo nuk më kishte ndodhur mua, por tani më ndodhi.
Natyrisht, besoj që Kuvendi i Kosovës duhet ta miratojë Marrëveshjen për Demarkacionin e Kufirit me Malin e Zi. Vija që ka vizatuar komisioni qeveritar është vija e njëjtë që ka ekzistuar mes Kosovës dhe Malit të Zi që nga viti 1974 kur këto të dyja ishin krahina apo rajone autonome të ish-Jugosllavisë. Për fat të keq, është humbur shumë kohë në Kuvend gjatë 18 muajve të kaluar rreth kësaj çështjeje. Dëshiroj ta shoh Kuvendin duke punuar më shumë në të mirë të Kosovës. Ambasadori O’Connell theksoi se numrin e ligjeve që aktualisht duhet të miratohen si pjesë e lëvizjes së Kosovës drejt Evropës me MSA-në. Kuvendi me siguri mund të kishte punuar më shumë në ato ligje sikur të kishte kaluar më pak kohë me gaz lotsjellës dhe dhunë politike. Mendoj që kur Përfaqësuesja e Lartë Mogherini ishte këtu, të shtunën, ajo e bëri shumë të qartë se çfarë duhet të bëjë Kosova për të hyrë në fazën e liberalizimit të vizave që e përmende. Dhe gjëja kryesore që ajo përmendi ishte se Kuvendi duhet ta miratojë Marrëveshjen për Demarkacionin e Kufirit.
Sporazum: A pritni që Kuvendi i Kosovës do t’ia dalë ta ratifikojë ligjin për Marrëveshjen për Demarkacionin e Kufirit?
Ambasadori Delawie: Topi im i kristaltë është disi i mjegulluar sot, por natyrisht që do të them se Kuvendi do ta miratojë atë. Është në interes të Kosovës, është në interes të Malit të Zi dhe, natyrisht, është në interes të marrëdhënieve më të mira të Kosovës me rajonin e Ballkanit.
Sporazum: Zotërinj, ju faleminderit që ishit pjesë e programit Sporazum, që u përgjigjët dhe ndatë pikëpamjet tuaja në pyetjet e këtyre të rinjve shumë të interesuar.
