Si e shohin Shtetet e Bashkuara të Amerikës zgjidhjen e krizës politike në Kosovë? Çka thonë ata për protestat e opozitës e çka për qëndrimet e qeverisë? A mund të ketë zgjedhje të reja dhe çka me dialogun me Serbinë? Kur pritet të themelohet dhe të jepen aktakuzat e para nga Gjykata Speciale? Për këto dhe çështje të tjera që kanë të bëjnë me aktualitetin politik në Kosovë, flasim sot me përfaqësuesin, ambasadorin e Shteteve të Bashkuara në Kosovë, z. Greg Delawie.
KTV:Mirë se vini në Rubikon, zoti ambasador.
Ambasadori Delawie: Faleminderit. Më vjen shumë mirë që jam këtu.
KTV:Faleminderit. Keni pasur takime me udhëheqësit e partive politike. Cili ka qenë përfundimi i atyre takimeve?
Ambasadori Delawie: Takohem gjatë tërë kohës me politikanët në Kosovë të të gjitha brezave. Vazhdoj të punoj për tri prioritetet e mia kryesore, të cilat natyrisht janë sundimi i ligjit, zhvillimi ekonomik dhe stabiliteti rajonal. Natyrisht që me njerëzit diskutoj edhe për gjendjen politike dhe vazhdoj të besoj dhe t’iu them këtyre politikanëve se dialogu dhe debati janë mënyra për të dalur nga gjendja politike që e shohim sot.
KTV: Por, deri tash nuk kemi parë asgjë duke lëvizur. Ka pesë muaj që kemi ngecur në këtë. A jeni takuar edhe me udhëheqësit opozitarë për t’ua përcjellur këtë porosi?
Ambasadori Delawie: Ekipi im dhe unë takohemi me shumë njerëz anekënd Kosovës. Takohemi edhe me figura nga opozita, udhëheqës të opozitës, të cilët nuk kanë qenë të përfshirë në dhunë në Kuvend apo në rrugët e Kosovës.
KTV: Çka do të thotë kjo? Që takoheni vetëm me udhëheqësit e opozitës që nuk hedhin gaz lotsjellës apo…
Ambasadori Delawie: Kjo do të thotë që takohemi me udhëheqësit e opozitës që nuk kanë qenë të përfshirë në dhunë.
KTV: E kush është i përfshirë në dhunë nga opozita?
Ambasadori Delawie: Nuk mendoj se është e përshtatshme që unë t’i them emrat e individëve të caktuar me të cilët takohemi. Diplomacia, në shumë raste, bëhet më së miri kur kryhet në mënyrë diskrete. Nuk iu tregoj as të tjerëve se me kë takohem dhe shpresoj se as ata nuk flasin kur takohen me mua.
KTV: Opozita tashmë ka bërë thirrje për protestë tjetër në Ditën e Pavarësisë së Kosovës, më 17 shkurt. Po ashtu, kohëve të fundit e mbajtën një protestë, ku mijëra njerëz u mblodhën në rrugë me një kërkesë: dorëheqjen e qeverisë. A mendoni se kjo mund të jetë zgjidhja?
Ambasadori Delawie: Më lejoni që së pari të flas rreth protestës. Sigurisht, unë fuqimshëm besoj se e drejta për protesta paqësore është shumë e rëndësishme për çdo vend. Kjo është e drejtë, e cila është ngulitur në kushtetutën amerikane për më shumë se 200 vjet. Mendoj se është e qartë se shumica dërrmuese e njerëzve që protestuan më 9 janar ishin aty për protestë paqësore dhe shumë prej tyre kishin pakënaqësi, ankesa e ishin të shqetësuar për çështjet si lufta kundër korrupsionit ose integrimi i Kosovës në institucionet evropiane. Megjithatë, problem për mua përbëjnë protestate dhunshme. Mendoj se një pakicë demonstruesish përdorën koktejt e molotovit dhe dhunën në përpjekje për ta përmbysur qeverinë, për ta rrëzuar qeverinë. Sigurisht që nuk do t’i përkrahja dhe nuk mendoj se shumica dërrmuese e kosovarëve nuk do t’i përkrahte përpjekjet për ta përdorur dhunën për ta rrëzuar qeverinë, të cilën vetë e kanë zgjedhur para më pak se dy viteve.
KTV: I kemi dëgjuar udhëheqësit opozitarë duke thënë se nuk mund të marrin përgjegjësi për një pakicë njerëzish që nuk sillen mirë gjatë protestave. Kush është përgjegjës?
Ambasadori Delawie: Nuk kam ndonjë përgjigje për këtë. Dua ta vë në pah se ka pasur dhunë nga një numër protestuesish në vjeshtë, si dhe më 9 janar. Nuk kam informata nga brenda kush është i përfshirë në këtë. U shqetësova kur i dëgjova disa udhëheqës duke folur e duke e arsyetuar përdorimin e dhunës. Siç e kam thënë edhe më përpara, nuk e besoj se dhuna politike do të duhej të përdorej në Kosovë apo në ndonjë vend tjetër demokratik dhe sigurisht që mendoj se përdorimi i dhunës politike këtu do të ishte i keq për Kosovën, i keq për synimet e saj dhe i keq për qytetarët e saj.
KTV:Ndoshta zgjedhjet e hershme do të ishin zgjidhje e problemit?
Ambasadori Delawie: Nuk më takon mua të them, por nuk mendoj ashtu. Nuk është vendim që më takon mua, por nuk mendoj ashtu. Qeveria e tanishme është zgjedhur më pak se dy vjet më parë nga shumica e qytetarëve kosovarë. Nuk jam i sigurtë… apo më mirë të them: nuk mendoj se Kosova dëshiron të vëjë precedent që një pakicë njerëzish mund ta shtyjë vendin në zgjedhje me përdorimin e dhunës. Nëse hyni në atë proces dhe vini precedentë të tillë – dua të them se Kosova është vend i ri, pothuajse tetë vjeç, i mbush tetë muajin e ardhshëm – dhe pothuajse çdo gjë që bëni politikisht vë një lloj precedenti. Prandaj, nuk mendoj se me të vërtetë dëshironi të vini precedent ku një pakicë e deputetëve apo një pakicë e partive politike mund ta përdorë dhunën për ta detyruar vendin të shkojë në zgjedhje të reja. Nëse e vini këtë precedent, atëherë kjo vetëm se do të vazhdojë të rrotullohet dhe do ta gjeni veten në asgjë tjetër përveç dhunës dhe zgjedhjeve deri në pambarim.
KTV: Si t’i bëjmë udhëheqësit e partive politike opozitare dhe ata të qeverisë që të ulen dhe ta gjejnë zgjidhjen përmes dialogut?
Ambasadori Delawie: Sigurisht që këtë e përkrahu. Pajtohem me deklaratën e presidentes të para disa ditëve se Kosova i ka institucionet e saj dhe Kosova mund t’i përdorë ato institucione për ta zgjidhur ngërçin e tanishëm politik. Unë e përkrahu dhe do të kontribuoja në çdo përpjekje po të mundja për promovimin e dialogut ndërmjet të gjitha partive politike për të mundësuar një zgjidhje paqësore të kësaj situate. Mendoj se çka me të vërtetë duhet të ndodhë është që udhëheqësit politikë t’i lënë anash interesat e tyre personalë e anësorë dhe të përpiqen të gjejnë zgjidhje që janë për të mirën e qytetarëve të Kosovës, të cilët në fund të fundit janë punëdhënësit e tyre.
KTV: Diçka të ngjashme ka thënë edhe Sekretari Kerry kur e ka vizituar Kosovën para disa javëve. Edhe ai e ka dhënë të njëjtën porosi. A mendoni se njerëzit, udhëheqësit po e dëgjojnë atë që po e thoni ju?
Ambasadori Delawie: Mendoj se shumica e madhe e njerëzve po e dëgjojnë [porosinë]. Më vjen mirë që po e them të njëjtën gjë që e ka thënë Sekretari Kerry, ai është shefi im dhe po të thoja diçka të ndryshme, atëherë do të bëja gabim. Mendoj se në fund të fundit kemi të bëjmë me një pakicë njerëzish që përpiqen ta përdorin dhunën politike, kaosin politik për të arritur diçka që nuk kanë mundur ta arrijnë gjatë zgjedhjeve para dy viteve.
KTV: Cili është mendimi juaj rreth marrëveshjeve me Serbinë? Dje sërish ka pasur takime, dialogu po vazhdon dhe e dimë se njëra prej gjërave që na ka sjellë në këtë gjendje politike është marrëveshje për Asociacionin e komunave me shumicë serbe. Çka mendoni për këto marrëveshje?
Ambasadori Delawie: Pikë së pari, Shtetet e Bashkuara e mbështesin dialogun, të cilin po e mundëson BE-ja, ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Vizioni im për Kosovën është një Kosovë plotësisht e integruar në institucionet ndërkombëtare, sigurisht plotësisht të integruar në institucionet evropiane. Mendoj se rruga prej ku jemi tash e deri në atë pikë shkon përmes dialogut me Serbinë. Është thelbësore për Kosovën që të ketë marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjtë e saj, përfshirë edhe me Serbinë. Kosova përmes dialogut tashmë ka arritur rezultate të qenësishme në këto dy vite e ca që prej çastit kur janë nënshkruar marrëveshjet. Në kufirin verior po mblidhen tarifat doganore; policia në veri është plotësisht e integruar; kemi filluar të shohim shpërbërjen e strukturave paralele… pra, e di që dialogu është gjë e vështirë, nuk po përpiqem ta zvogëloj faktin se është çështje kundërthënëse dhe që shumë njerëz nuk janë të lumtur me të, por është i rëndësishëm për Kosovën dhe mendoj se është me rëndësi të vazhdohen negociatat për këto çështje me Serbinë. Jam diplomat qe 30 vjet dhe tri vitet e fundit i kam kaluar duke negociuar marrëveshje shumë të ndërlikuara për kontrollin e armëve. Ka pasur ditë kur i kam rënë murit me kokë sepse gjërat nuk po ecnin aq shpejt sa dëshiroja unë. E di se as këtu gjërat nuk po ecin aq shpejtë sa do të dëshironin njerëzit, por vetëm duhet të vazhdoni të punoni për to.
Sa i përket Asociacionit të komunave me shumicë serbe: rezultati i fundit – e shpërbërja e plotë e strukturave paraleleqë udhëhiqen nga qeveria e Serbisë, në veçanti në sektorin e shëndetësisë dhe të arsimit në territorin e Kosovës, është pjesë e rezultatit të fundit që mendoj se është që Kosova ta ketë sovranitetin e plotë mbi tërë territorin e vendit. Mendoj se është me rëndësi të pranohet se ky Asociacion do të vepronte në përputhje të plotë me ligjet kosovare, me kushtetutën e saj. Gjykata Kushtetuese ka nxjerrë një vendim në dhjetor…
KTV:Sipas atij vendimi, jo gjithçka aty ishtë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës.
Ambasadori Delawie: Do ta interpretoja pak më ndryshe këtë. Do të thosha se ai vendim vendos se një Asociacion i komunave me shumicë serbe do të ishte në përputhje me Kushtetutën e Kosovës nëse iu përmbahet udhëzimeve që Gjykata Kushtetuese i ka dhënë. Sigurisht, mendoj se në paragrafin e dytë të vendimit në atë dokument shumë të gjatë – 39 faqe në gjuhën angleze dhe e kam lexuar të tërin – thuhet që një Asociacion është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës në bazë të marrëveshjes së vitit 2013 ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
KTV: Pra, z. ambasador, ju besoni se nuk ka asnjë bazë për të besuar se ky Asociacion do të mund të vepronte si Republika Sërpska në Bosnje?
Ambasadori Delawie: Mendoj se Gjykata Kushtetuese i ka dhënë udhëzimet për të siguruar se ky Asociacion do të veprojë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës. Po ashtu, do të vëja në pah se jemi plotësisht të vetëdijshëm për çështjet e Republikës Serbe dhe efektet e marrëveshjes së Dejtonit të para më shumë se 20 viteve. Sekretari Kerry, kur ishte këtu në dhjetor, ka thënë se Shtetet e Bashkuara kurrë nuk do ta përkrahnim ndonjë marrëveshje që rrezikonintegritetin territorial apo sovranitetin e Kosovës. Ky është qëndrimi ynë. Ne po e përcjellim së afërmi këtë çështje; partnerët evropianë të Kosovës po e përcjellin së afërmi këtë. Askush nuk dëshiron një Republikë Serbe në Kosovë dhe sigurisht që do të punojmë shumë për tu siguruar që diçka e tillë ndodh.
KTV: Çka pritni, cili do të jetë rezultati përfundimtar i dialogut? Që Serbia ta njohë Kosovën?
Ambasadori Delawie: Shpresoj që po. Ky sigurisht do të ishte qëllimi i SHBA-së. Qëllimi i Shteteve të Bashkuara, mendoj se e kam thënë edhe më parë, është që Kosova të jetë si çdo vend tjetër në Evropë, të jetë anëtare e Kombeve të Bashkuara, është e pranuar në tërësi nga të gjitha shtetet e tjera të botës…
KTV: Ende nuk është anëtare e Kombeve të Bashkuara.
Ambasadori Delawie: Nuk është ende, por ky është qëllimi dhe unë sigurisht shpresoj që rezultati përfundimtar i dialogut, e ndoshta edhe para përfundimit të dialogut, të jetë që Serbia ta njohë Kosovën dhe që të dy kombet të kenë marrëdhënie si çdo dy vende të tjera në Evropë.
KTV: Ambasada juaj ka lëshuar një kumtesë lidhur me kufirin me Malin e Zi. A mund ta sqaroni qëndrimin tuaj edhe njëherë këtu? A ka nevojë për komision të ri që do ta rishikojë procesin? Kemi dëgjuar nga pala malazeze se ata janë të gatshëm që nëse dikush ka dyshim mund të negociojnë për këtë gjë. Si mendoni se mund të zgjidhet kjo çështje?
Ambasadori Delawie: Më duhet të them, mendoj se kjo është çështje e sajuar. Kumtesa e ambasadës, që ka dalë nga kumtesa e Departamentit të Shtetit pas analizës së dokumentacionit të Komisionit për shënimin e kufirit, në thelb thotë se kufijtë e përcaktuar nga Komisioni për shënimin e kufirit janë identikë me kufirin administrativ të vitit 2008, në bazë të të cilit Kosova e ka shpallur pavarësinë. Kjo mjafton për mua. Po ashtu, më duhet të them se kjo marrëveshje duhet të miratohet nga Kuvendi i Kosovës për tu bërë ligj. Njerëzitqë po ankohen për këtë marrëveshje, janë po ata që po përpiqen ta bllokojnë Kuvendin për të punuar. Nëse me të vërtetë kanë shqetësime apo dëshmi të qëndrueshme se marrëveshja është në kundërthënie me integritetin territorial të Kosovës, atëherë ata duhet t’i sjellin ato dëshmi në Kuvend, t’i lënë deputetët që t’i shqyrtojnë dhe të debatojnë për to, le ta lënë botën që t’i shohë ato dëshmi dhe që pastaj të marrin vendim dhe të shohin nëse mund t’i bindin deputetët për të kërkuar ndryshim.
KTV: Por, tash për tash ju nuk konsideroni se ka fare nevojë për rivlerësim të procesit?
Ambasadori Delawie: Jemi të sigurtë se marrëveshja e arritur ruan integritetin territorial të Kosovës. Kam kuptuar se ka njoftim për një komision që do ta rishikonte këtë çështje dhe unë nuk e kundërshtoj këtë nismë, por ne tashmë e kemi ndarë mendjen se marrëveshja për shënimin e kufirit është në përputhje me integritetin territorial të Kosovës.
KTV: Kur mund të presim ngritjen e aktakuzave nga Gjykata Speciale? Është thënë se do të ndodhte në pjesën e parë të këtij viti, por e dimë se ende s’është përfunduar procesi i ratifikimit të marrëveshjes me shtetin nikoqir të Gjykatës. Pra, si e shihni dinamikën?
Ambasadori Delawie: Të jem i sinqertë, nuk e di. Jo shpejt. E përmendët se janë ende disa gjëra që duhet të kryhen përpara. Pra, nuk e di. Megjithatë, shpresoj që gjykata do të funksionalizohet në të ardhmen relativisht të afërme.
KTV: Jeni në dijeni se ka shumë dyshime se pse Kosova duhet ta ketë këtë Gjykatë Speciale? A do të jetë e njëanshme meqenëse do të merret vetëm me një etni, vetëm me shqiptarët? Pra, cilat besoni se do të jenë përfitimet nga kjo Gjykatë?
Ambasadori Delawie: Gjykata është element i rëndësishëm i shtegëtimit të Kosovës drejt integrimit të plotë në Evropë. Sekretari Kerry, kur ishte këtu në dhjetor, ka folur për nevojën për zgjidhjen e pretendimeve që ende janë pezull prej periudhës së luftës. Kur Gjykata Speciale të funksionalizohet dhe të fillojë të veprojë, atëherë mund të fillojmë që ta lëmë këtë çështje në të kaluarën, gjë që do të jetë shumë mirë. Pse na duhet një Gjykatë Speciale këtu? Unë jam këtu prej muajit gusht dhe tashmë i kam parë disa shembuj të asaj se si disa njerëz veprojnë pa u ndëshkuar këtu. Disa njerëz, të dënuar për krime, duket sikurse hyjnë e dalin lirshëm nga burgu kur të duan vetë, duket sikurse shkojnë në Suedi apo në vendet e tjera kur të duan vetë. Mendoj se të gjithë pajtohemi se duhet ende punë në sektorin e drejtësisë këtu, në sektorin e sundimit të ligjit. Anketat e shumta të opinionit publik e kanë treguar të njëjtën gjë. Mendoj se Gjykata Speciale do të merret me rastet, të cilat do të ishte shumë vështirë të trajtoheshin nga prokurorët apo gjykatësit kosovarë. Ajo do të veprojë sipas ligjeve kosovare, por do ta ketë selinë në Holandë. Kjo do të ndihmonte edhe me çështjet si kërcënimi i dëshmitarëve apo gjërat e ngjashme.
Sa i përket pyetjes se kush dhe për çka saktësisht është kjo Gjykatë: kjo Gjykatë do të merret me pretendime specifike për krime individuale të kryera kundër individëve të tjerë nga disa persona të caktuar. Ata janë identifikuar në raportin e Martit – aty flitet për një grusht njerëzish – nuk e di saktësisht sa, por do të ndihmonte në sjelljen e drejtësisë për disa viktima të periudhës së luftës. Ka pasur gjykata të tjera që janë marrë me njerëz të etnive të tjera apo me çështje të tjera që kanë ndodhur gjata asaj periudhe të luftës.
KTV: Shumë njerëz, mbështetës të kësaj gjykate, thonë se kjo do të ndihmojë në pajtimin në rajon. A e besoni këtë?
Ambasadori Delawie: Po, besoj. Pajtimi është i zorshëm në çdo shoqëri pas konfliktit, por natyrisht duhet të merreni në mënyrë të çiltër dhe të qëndrueshme me pretendimet e krimeve të rënda të luftës. Para disa netëve e shikova këtë filmin britaniko-kosovar “Shok”, i cili merret me krimet e luftës në veri të Kosovës gjatë periudhës së luftës dhe kjo është çështje e vërtetë: krimet e luftës ndodhin. Ato ndodhin pothuajse në çdo luftë nga pothuajse çdo anë. Nuk mund të supozosh që nuk kanë ndodhur, por duhet të merreni me to dhe po, kjo do të ndihmojë në kontributin drejt pajtimit.
KTV: Ambasador Delawie, ju faleminderit për intervistën.
Ambasadori Delawie: Jeni më se të mirëseardhur. Ju faleminderit për kohën.
