Fjala e ambasadorit Delawie gjatë debatit në FOL Hapur, 29 mars 2017
Ju faleminderit shumë, Petrit dhe mysafirëve të tjerë për ftesën për të marrë pjesë në këtë forum sot. E çmoj shumë. Shpesh kam folur për rëndësinë e shoqërisë civile dhe mediumeve në një shoqëri demokratike, prandaj jam më se i lumtur për mundësinë për tu ulur me ju dhe për tu angazhuar në diskutim rreth çështjeve me të cilat përballen Kosova dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Siç e dini, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kosova ndajnë histori të posaçme dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë plotësisht të përkushtuara ndaj suksesit të Kosovës. Flas shpesh për këtë. Edhe para pavarësisë së Kosovës, qeveria ime ka investuar miliona dollarë në këtë vend për të ndihmuar në forcimin e sundimit të ligjit dhe qeverisjes demokratike; në lehtësimin e rritjes ekonomike; për mbështetjen e edukimit; si dhe për çështjet e sigurisë, si brenda Kosovës, po ashtu edhe në rajon. Angazhimi ynë në Kosovë shtrihet përgjatë tërë suazave të agjencive qeveritare të SHBA-së dhe zbatohet në dhjetëra sektorë dhe projekte të ndryshme.
Ne ofrojmë asistencë teknike për sektorin e drejtësisë, mbështesim modernizimin dhe reformën e sektorit të energjisë dhe investojmë çdo ditë në bizneset e vogla të Kosovës dhe në ndërmarrësit premtues. Po ashtu, bashkëpunojmë me qytetarët dhe komunat nëpër tërë vendin për të ndihmuar komunitetet e shumëllojshme të Kosovës për të shtyrë përpara prioritetet e tyre dhe për të ndërtuar aftësitë e qeverive komunale për të qenë më përgjegjëse ndaj nevojave të qytetarëve të tyre. Sa i përket qeverive komunale, një ndër programet që sapo do ta shpalosim lidhet me një nismë të prokurimit elektronik për pesë qytete të mëdha të Kosovës. Kjo do të rrisë transparencën e prokurimit publik, do t’ua lehtësojë komunave ta marrin çmimin më të mirë për gjësendet që duhet t’i blejnë dhe do t’ua bëjë shumë më të vështirë njerëzve për t’i shpenzuar paratë në mënyrë të gabueshme.
Një element tjetër i bashkëpunimit parësor ndërmjet Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kosovës lidhet me Forcën e Sigurisë së Kosovës. Mendoj se shumë prej jush e dini se SHBA-ja ka investuar shumë kohë, përpjekje dhe resurse amerikane për ndërtimin e tanishëm të nivelit të lartë të profesionalizmit të Forcës së Sigurisë së Kosovës. Këshilltarët amerikanë kanë punuar ngushtë me planifikuesit kosovarë për hartimin e Rishikimit Strategjik të Sektorit të Sigurisë, që parasheh që Kosova ta krijojë Forcën e Armatosur të Kosovës. Krijimi i një force të armatosur të Kosovës sigurisht është edhe qëllimi ynë siç është edhe i qytetarëve të Kosovës. Por, ne ndjejmë se krijimi i kësaj force duhet të bëhet në mënyrën më të mirë të mundshme – sipas vijave të parapara me Rishikimin Strategjik të Sektorit të Sigurisë, sipas atij udhërrëfyesi që ka vënë në pah se duhet të bëhet përmes ndryshimit të kushtetutës pas konsultimeve me të gjitha komunitetet kosovare. Kjo është arsyeja pse kemi shtyrë një rrugë tjetër për të arritur aty ku, mendoj se, duam të arrijmë të gjithë, kjo është rruga që në të vërtetë e kemi promovuar me vite të tëra e që është rruga përmes ndryshimeve kushtetuese.
Qeveria ime ka qenë e qartë dhe do të vazhdojë të jetë e qartë për këtë. I kemi nxitur publikisht të gjithë në Kosovë që të ‘marrin frymë’, të ngadalsojnë hapin në këtë ndryshim të mundshëm legjislativ dhe të nisin një përpjekje serioze dhe në mirëbesim për të siguruar mbështetje për transformimin e FSK-së prej të gjithë spektrit të shoqërisë së Kosovës dhe të gjitha komuniteteve të Kosovës. Mendojmë se qeveria sigurisht që duhet ta bashkërendisë transformimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me partnerët dhe aleatët e Kosovës në NATO, si dhe natyrisht edhe me shtetet e tjera evropiane që janë kaq të rëndësishme për të ardhmen e Kosovës. Ne kemi gatishmëri dhe vullnet të plotë, si dhe jemi në gjendje për tu angazhuar në këtë proces edhe vetë.
Kam thënë po ashtu se i kuptojmë pakënaqësitë që ndërlidhen me përpjekjet që kjo nismë të kryhet përmes ndryshimit kushtetues. Absolutisht, ju mirëkuptojmë. Megjithatë, shqetësohemi se krijimi i një armate tash, vetëm përmes ligjit, do t’i dëmtojë marrëdhëniet e Kosovës me partnerët e saj ndërkombëtarë, me NATO-n, etj. Këto marrëdhënie janë jetike për Kosovën dhe këto janë marrëdhëniet që ruajnë sigurinë e Kosovës sot dhe e kanë bërë këtë që prej pavarësisë.
Dëshiroj t’i kthehem një prej prioriteteve tona të përbashkëta: forcimit të sundimit të ligjit dhe luftimit të korrupsionit. Nuk mund ta theksoj mjaftueshëm sa janë këto të rëndësishme për Kosovën. Korrupsioni kërcënon çdo gjë që keni punuar si shtet. Gërryen besimin e publikut dhe ngadalëson integrimin evropian të Kosovës, si dhe natyrisht ngulfat zhvillimin ekonomik dhe ndalon investimet që do të krijonin vende kaq shumë të nevojshme të punës. Ndërmarrjet e huaja thjeshtë nuk duan të bëjnë biznes në vendet ku pagesa e ryshfetit konsiderohet kosto e zakonshme e të bërit biznes dhe ku mungon llogaridhënia dhe stabiliteti që një sistem funksional i sundimit të ligjit mund ta ofrojë.
Por, korrupsioni nuk ka të bëjë vetëm me ryshfetin – ka të bëjë edhe me abuzimin e pushtetit dhe ndikimit për të siguruar që familjarët dhe miqtë ta marrin atë vend pune për të cilin mund të jenë ose mund të mos jenë të kualifikuar. Nuk mund t’ua them sa për keqardhje është kur dëgjoj nga njerëzit anembanë Kosovës se fëmijët e tyre nuk kanë të ardhme këtu sepse ata besojnë se vendet e mira të punës janë të mbyllura nga sistemi i patronazhit që udhëhiqet nga njerëzit në pushtet. Jo vetëm që është për keqardhje për këta individë jashtë sistemit, kjo paraqet krizë për Kosovën. Ua rekomandoj ta lexoni një artikull të shkëlqyeshëm që është botuar në Balkan Insight në dhjetor të 2016-tës. Artikulli nuk ishte për Kosovën, ishte për Bosnjën. Ishte artikull shumë interesant, por edhe shumë për të ardhur keq sepse sipas këtij artikulli, stafi mjekësor në Bosnjë, të cilët i kishin kryer studimet në fakultetet e mjekësisë në Bosnjë me paratë e shtetit, tani shumë prej tyre kishin telashe për të gjetur punë në Bosnjë dhe po shkonin për të punuar në Gjermani. Pra, e keni këtë çështje të shtrembëruar ku tatimpaguesit boshnjakë paguajnë edukimin e këtyre mjekëve, infermiereve, etj. në fakultetet e mjekësisë në Bosnjë, e tani këta njerëz nuk mund të gjenin punë në profesionin e tyre në vendin e tyre dhe kështu ikin në Gjermani për të ofruar shërbime mjekësore atje. E arsyeja pse këta njerëz nuk mund të gjenin punë në Bosnjë – sërish, sipas këtij artikulli sepse krejt çka di vjen nga çka shkruhej në Balkan Insight – sepse këta të diplomuar në mjekësi nuk kishin lidhje familjare, nuk kishin lidhje partiake apo të ngjashme për të gjetur vend pune në mjekësi në Bosnjë. Kjo është rrethanë e tmerrshme për një vend dhe ndjej keqardhje për Bosnjën. Mendoj se është shumë me rëndësi t’i kuptojmë sfidat që sistemi i patronazhit paraqet për çdo vend, veçanërisht për një vend në zhvillim. Nuk duhet ta lejojmë që kjo të ndodhë edhe këtu.
Kur korrupsioni kontrollon punësimin, është e garantuar se të rinjtë e saj më të mirë e më të zgjuar do të kërkojnë mundësi diku tjetër dhe Kosova do t’i humbasë ata. Asnjë vend nuk mund t’ia lejojë vetes këtë.
Mendoni pak: nëse jeni shërbyes publik dhe është një vend i hapur pune dhe e dini se një kushëri i juaji po kërkon punë. A ka gjasa që kushëriri juaj, nga të gjithë njerëzit në Kosovë, që pikërisht ai kushëri ndodh që është personi më i mirë për atë vend pune të caktuar? Gjasat që kjo të jetë e vërtetë janë astronomikisht kundër. Njerëzit që punojnë në shërbimin publik, të cilët paguhen nga paratë e tatimpaguesve, duhet të punësohen në bazë të kualifikimeve, meritave, aftësive për ta kryer punën. Jo në bazë të kë e njohin, kë e kanë të afërm, cilës parti i takojnë, etj. Kualifikimet janë ato që kanë rëndësi. Shoh shumë të rinjë në audiencë, ndoshta njerëz që brengosen se çka do të ndodhë me mua pasi të diplomoj nga fakulteti. A do të jem në gjendje të gjej punë? Shpresoj se po dhe shpresoj që punësoheni në bazë të kualifikimeve e jo për ndonjë shkak tjetër.
Problemi i nepotizmit dhe patronazhit shkatërron besimin e njerëzve në qeveri dhe në sistemin e drejtësisë. Përkundër një ankete të bërë në dhjetor që tregonte se besimi i publikut ndaj gjykatave është përmirësuar kohëve të fundit, prapëseprapë është shqetësues se më pak se 25 për qind të kosovarëve janë të kënaqur me punën e gjykatave dhe më pak se 20 për qind janë të kënaqur me punën e prokurorisë. Këto janë statistika të tmerrshme dhe do të duhej të jenë thirrje e zëshme për këndellje. Sistemi i drejtësisë në Kosovë si tërësi duhet të punojë më mirë për ta fituar besimin e njerëzve. Ky sistem duhet të sigurojë që procedurat nuk vihen në pyetje, që gjykatësit dhe prokurorët punësohen vetëm në bazë të meritave dhe që veprimet që këta zyrtarë i marrin janë transparente. Kjo është një çështje tjetër për të cilën kemi punuar me Qeverinë e Kosovës: reforma e Zyrës së Prokurorit Disiplinor. Kjo zyre paraqet atë trup qeveritar që i shqyrton problemet e supozuara me gjyqtarë dhe prokurorë dhe vendos a duhet të ndërmerret veprim disiplinor kundër tyre apo jo. Ne besojmë se kjo zyrë duhet të forcohet, e Qeveria e Kosovës është pajtuar se kjo zyrë duhet të forcohet dhe ne i kemi mbështetur përpjekjet e Ministrisë së Drejtësisë për ta forcuar atë zyrë.
Hapi tjetër është çka ndodh me njerëzit kur të dënohen për kryerje të krimit. Kur njerëzit dënohen dhe dërgohen në burg, sistemi i drejtësisë duhet të sigurojë që ata të trajtohen me drejtësi dhe paanësisht. Nëse supozohet të jenë në burg, atëherë ata duhet të jenë në burg. Nuk duhet të ketë trajtim i veçantë për të burgosurit VIP apo të lidhur politikisht. Qëllimi ynë, e mendoj se ky është qëllimi i shumicës së kosovarëve, është që të gjithë të trajtohen në mënyrë të barabartë sipas ligjit. Pa marrë parasysh a kemi të bëjmë me një pastrues apo me zyrtar të lartë qeverie, të gjithë duhet të përballen me nivelin e njëjtë të drejtësisë, duhet të përballeni me pasojat e njëjta për shkelje të ligjit që parashihen dhe kur këto dënimet të jepen, ato duhet të zbatoehn në mënyrë të efektshme.
Një projektligj tjetër, të cilin po e përkrahim fuqishëm, është projektligji për ekzekutimin e sanksioneve penale. Ne besojmë se ky ligj, që bart përgjegjësinë për pezullimin e dënimeve prej politikanëve në gjykata, është thelbësor. Por përkundër domosdoshmërisë dëshpëruese për këtë ligj, nuk jemi të gatshëm ta mbështesim me çdo kusht. Disa amandamente që janë sygjeruar në mënyrë arbitrare do të zvogëlonin dënimet për të gjithë kriminelët e dënuar me 1/3. Besojmë se këto janë të papranueshme për ata që e çmojnë drejtësinë dhe që këto ndryshime përqeshin sundimin e ligjit. Sigurisht që do t’i nxisja zyrtarët e zgjedhur të Kosovës në Kuvend t’i heqin këto amandamente dhe ta miratojnë ligjin në formën siç është propozuar nga Ministria e Drejtësisë dhe t’i vënë vendimet për lirimin e të burgosurve në duart e gjyqtarëve, ku edhe duhet të jenë e jo në duart e politikanëve.
E di se parashtrova një rend dite të ngarkuar për diskutimin tonë ndërveprues dhe ju faleminderit shumë që keni ndarë kohë për mua sot. Mendoj se çështjet që i diskutova, të cilat jam i gatshëm t’i diskutoj me të gjithë ju, janë jetike për të ardhmen e Kosovës dhe si përfaqësues të shoqërisë civile është me rëndësi për mua që ta kuptoni qëndrimin tonë për to. Ju të gjithë luani rol shumë të fuqishëm në demokracinë e Kosovës dhe në zhvillimin e të ardhmes suaj. Ju inkurajoj ta luani atë rol. Është mbresëlënëse çka mund të bëjnë njerëzit kur punojnë së bashku. Është me rëndësi për grupet e shoqërisë civile që i kanë pikëpamjet e ngjashme të përpiqen dhe t’i bashkojnë forcat për t’i shtyrë përpara çështjet tuaja. Unë jam zyrtar qeverie, është përgjegjësia ime në vendin tim të dëgjoj çka thotë populli në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Mendoj se iu takon zyrtarëve të çfarëdo vendi për ta bërë të njëjtën gjë dhe natyrisht ‘bashkimi bën fuqinë’. Sa më shumë që punoni bashkë në shoqërinë civile për çështjet që janë të rëndësishme për juve, aq më të jehonë do të kenë fjalët tuaja.
Diskutimi me pjesëmarrës i Ambasadori Delawie në “Fol Hapur”,29 mars 2017
Moderatori: Ju faleminderit, Ambasador. Siç e thashë do të diskutojmë rreth 15 – 20 minuta. Dëshiroj të kemi pyetje nga të pranishmit këtu. Sigurisht, e kemi edhe mikrofonin që duhet ta përcjellim. Gersi, Burimit, të lutem.
Pyetje: Faleminderit shumë, Petrit. Burim Ramadani nga Qendra kërkimore për politika të sigurisë. Z. Ambasador, do të fokusohem te pika e parë, te çështja e parë që ka të bëjë me iniciativën për transformimin e FSK-së në mision ushtarak. Natyrisht, një proces gjithëpërfshirës për këtë iniciativë apo për këtë proces, jo vetëm që është i domosdoshëm, por është ndihmues. Në të njëjtën kohë, është jashtëzakonisht i rëndësishëm një element që e përmendët, të paktën siç e kuptova unë, është se jeni të gatshëm të angazhoheni në këtë proces për ndryshimet kushtutuese, por që procesi të jetë më gjithëpërfshirës. Kjo, besoj unë, është pika rreth së cilës ndërtohet koncensusi i shoqërisë kosovare si tërësi, përfshirë edhe roli i shoqërisë civile. Ne, si QKPS, më 15 mars ua kemi shkruar një memorandum institucioneve duke e kërkuar pikërisht këtë gjë – që procesi të jetë maksimalisht gjithëpërfshirës. Në të njëjtën kohë, si është e mundur për përfaqësuesit politikë të serbëve të Kosovës që të angazhohen për të mos e humbur rastin, para së gjithash, për promovimin e të drejtave të tyre? Kompletimi i arkitekturës së sigurisë kombëtare të Kosovës është po aq i domosdoshëm sa është edhe ruajtja e mbështetjes amerikane dhe e NATO-s në përgjithësi. Pra, me një fjali: Kosovës i duhet edhe ushtria edhe mbështetja amerikane dhe e NATO-s, por a mundet ky proces përfshirës ose maksimalisht gjithëpërfshirës të kryhet brenda afatit optimal të vitit 2017? Ishte edhe koment edhe pyetje. Ju faleminderit.
Ambasadori Delawie: Ju faleminderit. A është e mundshme që kjo të ndodhë në 2017-tën? Më duhet t’ju them – juve dhe të rinjve që janë këtu – se kurrë nuk duhet të angazhoheni në diplomaci nëse nuk jeni optimist sepse ideja se mund ta ndryshoni botën duke përdorë vetëm zërin tuaj është sfiduese dhe duhet të jeni optimist për të menduar se njëmend mund ta bëni këtë. Pra, unë jam optimist dhe përgjigja ime do të jetë në këto suaza. Mendoj se është e mundshme që kjo të ndodhë në 2017-tën. Jam përpjekur ta bëj të qartë, privatisht e publikisht, pikëpamjen tonë. Shpresoj se askush nuk ka ndonjë dyshim sepse diplomatët nganjëherë janë të vagët dhe unë po përpiqesha që të mos jem i vagët, po përpiqesha të jem i qartë. Asnjë vend – përveç Kosovës – nuk e ka mbështetur zhvillimin e Forcave të Sigurisë së Kosovës më shumë se sa Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Pyeteni secilin pjesëtar, pyetini të 2500 pjesëtarët e FSK-së dhe të gjithë do t’ua thonë këtë. Jemi mbështetësit më të fuqishëm jashtë Kosovës. Kemi ndihmuar në zhvillimin e planit për Rishikimin Strategjik të Sektorit të Sigurisë; Departamenti ynë i Mbrojtjes ka punuar në të. Është strategjia që përkufizon si të arrijmë prej ku jemi tash deri te forcat e plota të armatosura. Me siguri e dini se përfshin një periudhë dhjetëvjeçare dhe se duhet të ndodhin shumë gjëra, duhet të ketë të arritura çdo vit. Mendoj se të gjithë duhet të përfshihemi me përpjekje të përbashkëta për ta sqaruar se çka përfshin plani. Ky plan është në internet; të gjithë mund ta lexojnë. I ka 70 faqe dhe e kuptoj pse jo të gjithë duan ta lexojnë atë, por është në internet.
Mendoj se duhet ta sqarojmë, këtu po e përfshij edhe veten sepse po them se nuk është e thënë që vetëm zyrtarët e qeverisë së Kosovës ose ndonjë OJQ a diç tjetër duhet ta sqarojnë këtë gjë. Jam i gatshëm që edhe vetë ta bëj këtë: t’iu shpjegohet të gjitha komuniteteve të Kosovës çka nënkupton të kesh ushtri të Kosovës si çdo vend tjetër në rajon, siç në thelb e ka çdo vend i botës. Çka do të thotë kjo për ta? Mendoj se mund të arrijmë te marrëveshja. Por duhet të angazhohemi me përpjekje sistematike dhe kjo nuk do të ndodhë brenda natës që t’ua shpjegojmë të gjitha komuniteteve të Kosovës, të përpiqemi t’i bindim njerëzit se kjo është diçka që duan ta mbështesin. Kjo është ajo që dua unë. Jam i gatshëm t’ia kushtoj kohën time dhe kohën e ekipit tim në ambasadë kësaj çështjeje dhe mendoj se kështu do të duhej të ndodhë.
Moderatori: Ju faleminderit Ambasador. Gersi, tash e ka radhën Valmiri.
Pyetje: Jam Valmir Ismaili nga “Demokracia +”. Z. Ambasador, një pyetje lidhur me zgjedhjet lokale. Kohëve të fundit kemi dëgjuar nga presidenti i vendit tonë se do të nisë një nismë për të mos përfshirë politikanët që janë nën hetime në listat e partive politike. Kjo është diçka që ne, si shoqëri civile, e kemi kërkuar para shumë kohëve, por ata kurrë s’e kanë respektuar këtë. Pra, a mendoni se partitë politike do ta respektojnë këtë apo kjo është sërish diçka që jemi mësuar ta dëgjojmë, por që nuk realizohet në praktikë?
Ambasadori Delawie: Më me dëshirë do t’ju them çka mendoj se sa të analizoj çka do të ndodhë në të ardhmen sepse topi im i kristaltë nuk po punon shumë mirë sot. Mendoj se çdo parti politike në Kosovë ka folur për rëndësinë e luftimit të korrupsionit dhe të krimit të organizuar. Nganjëherë përdorin fjalë tjera, por të gjithë kanë thënë se janë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Mendoj se do të ishte demonstrim i shkëlqyeshëm i këtij përkushtimi nëse partitë politike, nëse të gjitha partitë politike do të refuzonin të vënë në listat zgjedhore, qoftë për zgjedhje të përgjithshme apo lokale, njerëz që janë nën aktakuzë ose që janë dënuar për krim. Mendoj se kjo do të ndihmonte për t’i siguruar qytetarët e Kosovës, të cilët duan të shohin qeveri të pastër, se partitë po punojnë për ta. Sigurisht që do të mbështesja çdo nismë për të siguruar se njerëzit që garojnë në zgjedhje nuk kanë aktakuzë të ngritur kundër tyre, nuk janë nën hetime, nuk janë dënuar dhe nuk e kanë shlyer dënimin që iu është caktuar kur janë ndëshkuar. A iu përgjigja pyetjes suaj?
Audienca: Po. Në të vërtetë, brenga ime është se e kemi ish-partinë e tij [të Presidentit] politike, e cila tashmë ka njoftuar se një ndër kandidatët në njërën komunë do të jetë dikush që është nën hetime. Pra, kemi diçka krejt tjetër në praktikë e krejt tjetër në teori nga ajo që po thonë. Nuk e di, kjo është brenga ime: a do të ndodhë kjo me të vërtetë?
Ambasadori Delawie: Nuk dëshiroj të hyj shumë në hollësi. Është problemi i hetimeve kundrejt aktakuzës. Sipas Kushtetutës së Kosovës, je i pafajshëm deri sa të dëshmohet fajësia. Por nuk po flasim për veprim të qeverisë, por për veprim prej një partie politike. Nuk dëshiroj të mundoheni të më shtyni ta them saktë se ku është vija ndarëse. Jam i gatshëm të them se vija ndarëse për mua është: nëse ke aktakuzë për një krim, sigurisht që nuk do të dëshiroja të të shoh në listën zgjedhore. Çështja e hetimeve… më duhet të mendohem rreth kësaj. Ose, nuk kam nevojë të mendoj për këtë gjë, populli i Kosovës duhet të mendojë rreth kësaj. Unë nuk mund të bëj asgjë këtu. Por, nganjëherë dikush hetohet dhe pastaj prokurori thotë: Nuk ka dëshmi ose nuk ka dëshmi të mjaftueshme. Pra, kjo është pyetje më e vështirë për mua dhe me siguri do të ishte më e përshtatshme për OJQ-të, për ligjvënësit, për vetë partitë politike që të mendojnë ku qëndron vija ndarëse. Por, për mua, aktakuza paraqet vijë ndarëse. Aktakuza dhe dënimi, këto janë të qarta.
Moderatori: Luljeta?
Pyetje: Jam Luljeta Demolli nga Qendra Kosovare për Studime Gjinore. Sapo përfundoi “Java e Gruas” që u organizua nga Instituti Kombëtar Demokratik. Dëshiroj të di – sepse keni takuar shumë gra, të cilat me siguri i vlerësoni – dëshiroj të di mendimin tuaj sa i përket përfaqësimit të grave në kryesitë e partive politike ose në një mënyrë krahas fjalorit dhe argumenteve për luftën kundër korrupsionit, do të dëshiroja që ta përfshini edhe çështjen e pjesëmarrjes sa më të madhe të grave në politikë. Sepse, po konsiderojmë se partitë politike nuk po i përfshijnë aq sa duhet gratë në kryesitë e tyre apo në vendimmarrje edhe pse vazhdimisht thonë se janë për një gjë të tillë, por kur është fjala për vendimmarrje ose për përfshirje në kryesi nuk janë aq sa duhet për këtë gjë. Ju faleminderit.
Ambasadori Delawie: Ju faleminderit. Mendoj se “Java e Gruas” ishte e shkëlqyeshme. Mendoj se i patëm një grumbull njerëzish nga ambasada që vizituan veprimtaritë e ndryshme. Ndihmuam duke e mbështetur financiarisht “Javën e Gruas” dhe e kemi bërë këtë me vite. Pajtohem me vështrimin tuaj me të cilin lihet të kuptohet se absolutisht duhet të ketë më shumë gra në politikë. Duhet të ketë më shumë gra në çdo fushë profesionale në Kosovë. USAID-i shpenzon shumë kohë dhe përpjekje për të ndihmuar në zhvillimin e programeve për përmirësimin e mundësive të grave në biznes, në politikë dhe do të vazhdojmë ta bëjmë të njëjtën gjë sepse është marrëzi për një vend që të lëjë gjysmën e lojtarëve jashtë fushës së lojës. Kosova është më keq sepse nuk ka mjaft gra të përfshira në çdo aspekt profesional të jetës në Kosovë, qoftë në politikë, në biznes apo në fushat tjera. Sigurisht që do t’i nxisja të gjithë që të udhëheqin me shembullin e tyre. Absolutisht duhet të ketë më shumë gra në nivelet e larta të partive politike, absolutisht duhet të jenë në vendimmarrje. Pajtohem me këtë 100 %. Kjo nuk do të thotë vetëm ta bësh të duhurën sepse është e duhura, e që është. Por, duhet ta bëni të duhurën sepse kjo gjë do të përmirësojë performancën e partive politike, do t’i përmirësojë lidhjet e tyre me zgjedhësit e tyre, gjysma e të cilëve janë gra. Si dhe do të ndihmojë për të siguruar që gratë vazhdojnë ta shtojnë aftësinë e tyre për ta zënë vendin e duhur në shoqërinë kosovare.
E kuptoj se ne, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Evropa, vendet e Evropës Perëndimore disi po kërkojnë ndryshim të madh të traditës brenda një periudhe relativisht të shkurtër. Por, po e bëjmë këtë sepse mendojmë se është me rëndësi për vendin. Kur i shikoni statistikat dhe e shihni se vetëm një përqindje shumë e vogël e grave trashëgojnë pronë nga prindërit e tyre, zakonisht nga babai, ose kur e shihni se vetëm 19% e grave kanë pronësi në Kosovë, atëherë thoni: ua, ka shumë punë për të bërë dhe duhet të punohet në çdo fushë. Sigurisht, që edhe partitë politike, qeveri, si dhe edhe shoqëria civile.
Moderatori: Ju faleminderit, Luljeta. Nëse kemi ndonjë student të shkencave politike, dikush nga shkencat politike, por jo gazetarë, për të shtruar pyetje e nëse jo, atëherë do ta shtroj unë një pyetje. Z. Ambasador: dy ditë më parë, Lista Serbe vendosi – dhe kjo do të jetë pyetja e fundit – të kthehej në institucionet e Kosovës dhe në Kuvend. Është diskutuar çështja e kalimit të demarkacionit apo jo. Ju e dini se qytetarët e Kosovës janë të vetmit në Evropë që nuk mund të lëvizin lirshëm në Bashkimin Evropian. A besoni se kthimi i Listës Serbe në Kuvendin e Kosovës nënkupton edhe kthimin e çështjes së demarkacionit dhe se demarkacioni do të kalojë dhe që sigurisht, do të jetë edhe një hap më afër liberalizimit të vizave?
Ambasadori Delawie: Këtu janë disa elemente që dëshiroj t’i trajtoj. Nëse e harroj ndonjë që është i rëndësishëm për ju, duhet t’ma përkujtoni. Do ta dini në fund.
Mendoj se është shumë pozitiv që deputetët e Listës Serbe janë kthyer në Kuvend. Më vjen mirë që po e shoh që janë kthyer. E kam thënë shumë herë se ata mund ta kryejnë punën për përfaqësimin e komunitetit të tyre vetëm nëse janë në ulëset e tyre duke e kryer punën në Kuvend ose në qeveri. Mendoj se është shumë me rëndësi për ta për t’i promovuar interesat e komunitetit të tyre, të të gjithë qytetarëve të Kosovës. Kjo është shumë pozitive.
Sa i përket marrëveshjes për shënimin e kufirit, për të cilën kam folur ndoshta shumë më shumë se që i pëlqen dikujt, ne mendojmë se është marrëveshje e drejtë, është marrëveshje korrekte. Departamenti i Shtetit e ka shqyrtuar vijën që Komisioni qeveritar e ka shënuar ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi. Vija e shënuar nga ta është identike me vijën që ka ekzistuar në mes të dy shteteve qysh kur të dyja ishin krahina në Jugosllavi në vitin 1974. Studiuesit e ligjit që janë këtu ndoshta e dinë që Kushtetuta e Kosovës i referohet Kosovës që përbëhet nga territori që ka ekzistuar në krahinën autonome të Kosovës më 31 dhjetor 1989, e hera e fundit që kufiri është ndryshuar ka ndodhur në vitin 1974 – pra, 1974-a vjen nga kjo. Sipas pikëpamjes sonë, vija ka ekzistuar me dekada, ekspertët e qeverisë e kanë shënuar me teknologji bashkëkohore dhe GPS, por është e njëjta vijë që ka ekzistuar qe një kohë të gjatë. Sigurisht që mendojmë se marrëveshja duhet të kalojë, mendojmë se është shumë me rëndësi jo vetëm për të vazhduar që ta ndihmojë Kosovën për të ushtruar sovranitetin në tërë territorin e saj. Është me rëndësi për të pasur kufi të shënuar; p.sh. ekziston vija kufitare mes Kosovës dhe Maqedonisë. Me këtë do të shënohej edhe me Malin e Zi. Por, është po ashtu shumë me rëndësi për t’i ruajtur marrëdhëniet e shkëlqyeshme me Malin e Zi. Mali i Zi është ndër përkrahësit më të hershëm të Kosovës, e ka njohur pavarësinë qysh prej fillimit. Mendoj se ekziston një marrëdhënie e jashtëzakonshme ndërmjet dy vendeve dhe paaftësia për ta finalizuar këtë marrëveshje me Malin e Zi paraqet burim të panevojshëm të tensioneve.
Mendoj se ka plot probleme të tjera në të cilat duhet të përqendrohen populli dhe deputetët e Kosovës dhe do t’i përmend ato që i them zakonisht: korrupsioni, për të cilin tashmë fola, krijimi i kushteve më të mira për punësim, krijimi i bizneseve të vogla e të mesme, që janë shtytësit e vërtetë të punësimit – mendoj se të gjithë e dimë se vendet e punës janë çështja kryesore në Kosovë sepse shkalla e papunësisë është më e madhe se 25 % – si dhe, vazhdimi i përmirësimit të marrëdhënieve me fqinjtë. Mendoj se kjo është përgjigja e gjatë për një pyetje të shkurtë. Sa më shumë deputetë që keni në Kuvend, aq më lehtë është t’i bëni 81 vota që nevojiten për marrëveshje ndërkombëtare, siç është marrëveshja për shënimin e kufirit me Malin e Zi. Shpresoj që deputetët ta shqyrtojnë me kujdes këtë. Ne besojmë se kjo është vija e duhur, se marrëveshja është e mirë. Kemi pasur ekspertë nga Departamenti i Shtetit që e kanë shqyrtuar vijën dhe përnjëmend kemi njerëz që i shqyrtojnë kufijtë seriozisht sepse kufijtë janë shumë të rëndësishëm për ne. Kemi përgjegjësi globale. Duhet të dimë saktë se ku është çdo kufi nëpër krejt botën që të mos e kalojmë rastësisht atëprej pakujdesisë dhe ne pajtohemi me vijën që është shënuar nga Komisioni për shënimin e kufirit. Po, ka më shumë gjasa të miratohet dhe unë shpresoj që të miratohet, shpresoj që njerëzit do ta kenë rastin të votojnë për të, për marrëveshjen për shënimin e kufirit, dhe që t’iu ndihmojnë të gjithëve që të kalojnë në çështjet me të vërtetë të rëndësishme.
E dini, kur udhëtoj nëpër vend dhe flas me zyrtarët komunalë, gjithmonë i pyes: Çka mendoni për kundërthëniet rreth marrëveshjes për shënimin e kufirit apo për asociacionin e komunave me shumicë serbe? Të gjithë pa dallim thonë: “Këto gjëra janë shumë larg nga jeta ime si zyrtar komunal. Nuk më interesojnë. Interesohem a do t’mund t’iu ndihmojmë njerëzve të mi për të gjetur punë apo si do t’i përmirësojmë mundësitë për të bërë biznes”. Gjëra të tilla. Çështjet që diskutohen në Prishtinë, temat politike që diskutohen në Prishtinë duket se nganjëherë janë të ndara nga çështjet që iu interesojnë njëmend qytetarëve. Pra, kjo është përgjigja ime.
Moderatori: Ju faleminderit, Ambasador. [I drejtohet audiencës]: Ju faleminderit shumë. Siç e thashë në fillim, i patëm 40 minuta kohë për shkak të agjendës së ngjeshur të ambasadorit. Ju faleminderit shumë për praninë tuaj këtu dhe ju faleminderit për mirëkuptimin tuaj. [I drejtohet ambasadorit]: Ju faleminderit shumë, Ambasador, që gjetët kohë gjatë këtyre dy ditëve shumë të ngarkuara.
